Yetişkinlerin günde en az 7-8, çocukların ise 9-10 saat uyuması gerekiyor. Oysa günümüzde uyku süreleri bu rakamları çok çok altına düşüyor…
Uzmanlar ise bu durumun özellikle beyin için ciddi, riskleri olduğunu belirtiyor… ‘’Gece geç yatmak kısa vadede ciddi sorunlara yol açmaz. Ancak uzun vadede unutkanlık, dikkat dağınıklığı ve beyin yaşlanmasının en görünmez nedenlerinden biridir’’ diyen Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, uykusuzluğun beyne etkilerini ve düzenli uykunun ipuçlarını şöyle açıkladı:
Prof. Dr. Derya Uludüz
Şimdi fark etmezsiniz ama acısı sonra çıkar
Beyninizi genç tutmak, hafızanızı korumak ve yaşam kalitenizi artırmak için erken yatmayı alışkanlık haline getirin.
Özellikle 34 yaş üstü bireylerde geç saatlere kadar ayakta kalmak, yalnızca ertesi gün yorgunluk yaratmakla kalmıyor; uzun vadede unutkanlık, dikkat dağınıklığı, beyin sisi ve hatta Alzheimer riski gibi ciddi sorunlara zemin hazırlıyor.
Kendini yenileyemez
Uyku sırasında beyin, gün içinde öğrenilen bilgileri düzenler, hafızaya kaydeder ve duygularımızı dengeler.
Geç yatıp kısa uyuyanlarda beyin kendini yenileyemez ve ertesi gün:
– Hafıza zayıflar.
– Dikkat eksikliği artar.
– Karar verme becerileri bozulur.
Bu nedenle -ders çalışırken sabahlayayım, daha iyi öğrenirim- inancı aslında yanlış bir efsanedir. Tam tersine, hafıza pekişmesi uykuda olur.
Geç saatlerde uyumanın ne gibi zararları olur?
Geç uyuma alışkanlığı beyin sağlığımızı olumsuz yönde etkiler. İşte ortaya çıkan sorunlar…
Gizli tehlike: Stres ve iltihap
Geç uyumak vücudun kortizol (stres hormonu) seviyelerini artırır. Kortizol uzun süre yüksek kaldığında:
– Kalp-damar sağlığı bozulur.
– Bağışıklık sistemi baskılanır.
– Beyin küçülmeye başlar, özellikle de hafıza merkezi olan hipokampus zarar görür.
Ayrıca, düzensiz uyku iltihabı (inflamasyon) tetikler. Kronik iltihap yalnızca eklemleri değil, beyin damarlarını ve nöronlara da zarar verir.
Sonuç: Zihinsel yavaşlama ve hızlanan yaşlanma…
Çöp toplama sistemi derin uykuda çalışır
Beyin sağlığının en kritik mekanizmalarından biri, gece uykusu sırasında beyin hücreleri arasında dolaşan “glimfatik sistem”dir.
Bu sistem, gün boyu biriken toksinleri ve atıkları temizler. Geç yatmak, özellikle gece yarısından sonraki ‘derin uyku’ evresini kısaltır. Temizlik tam yapılamayınca, beyinde zararlı proteinler birikir. Bu birikimler uzun vadede:
– Unutkanlık nedenleri arasında öne çıkar,
– Hafıza kaybı ve dikkat bozukluğu oluştur,
– Alzheimer riskini artırır.
Hastalarımdan biri, sürekli gece geç yatma alışkanlığı yüzünden sabahları baş ağrısı ve unutkanlık şikâyetiyle başvurmuştu.
Uyku düzeni değiştiğinde, birkaç hafta içinde zihinsel berraklığının geri geldiğini fark edince çok şaşırdı.
Biyolojik saatin bozulmaması gerekir
İnsanın doğasında gece uyumak, gündüz aktif olmak vardır. Ancak geç saatlere kadar ışığa, televizyon ve telefondan gelen ekran ışığına maruz kalmak melatonin hormonunu baskılar.
Melatonin, biyolojik saati korur, uyku ritmi ve vücut ısısının ayarlanmasını sağlar. Ancak yalnızca uykuya dalmayı kolaylaştırmaz, aynı zamanda:
– Beyin yaşlanmasını yavaşlatır.
– Antioksidan ve antikanserojen etki gösterir.
– Beyin hücrelerini stres ve iltihaptan korur.
– LDL kolesterolü azaltır.
– Enerji metabolizmasında rol alır.
Geç yatmak melatonini düşürdüğü için, beyin hem dinlenemez hem de hücresel düzeyde korunmasız kalır. Yaşlılıkta ve gece çalışanlarda uyku azalmasına bağlı melatonin yetersizliği insülin direnci ve obeziteye neden olur.
BEYİN SAĞLIĞI
Teknolojik bağımlılığın etkisi
Günümüzde gece yarılarına kadar uyumuyor film seyrediyor ya da sosyal medyada gezinip duruyoruz…
Bu yüzden beynimizi mahvediyoruz. Uyku hormonu ölüyor ve zamanla uyku sorunu da yaşamaya başlıyoruz.
Dolayısıyla ‘Uyuyamıyorum hap aldım uyudum’ diyenlerin sayısı az değil… Uyudunuz ama içtiğiniz hapla sahte bir uyku uyudunuz.
Nerdeyse 3 kişiden birinde uyku sorunu var.
Uyku hapı uyku için bitki çayları içmek yerine siz önce elinizdeki telefonları bir kenara bırakın ki beyin dinlenmeye geçsin.
İŞTE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Erken yatmak beyninizi yıllarca genç tutabilir. Bunun için şunları yapabilirsiniz:
– Düzenli uyku saati belirleyin: Her gün aynı saatte uyumaya çalışın.
– Ekranlardan uzak durun: Uyumadan 1-2 saat önce telefon ve bilgisayarı bırakın.
– Uyku ortamınızı düzenleyin: Karanlık (melatonin hormonu karanlıkta artar aydınlıkta baskılanır), sessiz, havalandırılmış ve serin bir odada uyumak beyin sağlığı için idealdir.
– En az 7-8 saat kaliteli uyku alın: Beynin tam temizlenmesi ve hafızanın güçlenmesi için gereklidir.
