Karadeniz’de son dönemde tırmanan deniz operasyonları, bölgeyi ‘gri savaş alanı’ olarak yeniden tanımlarken, bu asimetrik eylemlerin temel motivasyonu Ankara’nın diplomatik denklemini zorlamaktan ziyade, Rusya’nın yaptırımlarla delinen enerji damarlarını stratejik olarak kesintiye uğratma hedefinde yatmakta…
Karadeniz’de Neler Olmuştu?
Son haftalarda Karadeniz’de gözlemlenen ve Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’ne atfedilen deniz operasyonları, bölgedeki jeopolitik gerilimi yeni bir safhaya taşımıştır. Bu eylemler, sadece Rusya Federasyonu’nun deniz ticareti ve enerji nakil hatlarını hedef almakla kalmamış, aynı zamanda Türkiye’nin bölgesel güvenlik mimarisine ve Ankara-Moskova arasındaki hassas denge politikasına doğrudan meydan okumuştur.
Ukrayna Güvenlik Servisi’nin (SBU) ‘SeaBaby’ tipi insansız deniz araçlarıyla Rusya’ya ait ‘Kairos’ ve ‘Virat’ tankerlerini hedef alması, bölgedeki askeri ve siyasi dengeleri yeniden tartışmaya açan kritik bir gelişme olarak öne çıkıyor. Türkiye’nin Münhasır Ekonomik Bölgesi (MEB) içinde gerçekleşen saldırı, yalnızca iki tankerin vurulmasından ibaret bir olay değil, çok katmanlı bir stratejik mesaj, ekonomik baskı aracı ve teknolojik dönüşümün somut bir örneği niteliğindedir. Türkiye, bu saldırıları “endişe verici” ve “deniz güvenliği açısından kabul edilemez” olarak nitelendirdi ve her iki tarafın büyükelçilerini çağırdı. Ayrıca hedef alınan bazı gemilere güvenli bölge sağladı
Stratejik Enerji Hedefi: “Shadow Fleet” ve Baskı Mekanizması
Ukrayna’nın hedef aldığı tankerlerin büyük çoğunluğu, uluslararası yaptırımları aşmak amacıyla kullanıldığı iddia edilen “Gölge Filo” (Shadow Fleet) olarak bilinen ağın bir parçasıdır. Bu tankerler, Rusya’nın enerji ihracat gelirlerinin sürdürülebilirliği açısından kritik bir damar işlevi görmektedir. Kiev açısından bu ağa yönelmek, Rusya’nın ekonomik gelirlerini sekteye uğratmanın ötesinde, stratejik bir caydırıcılık ve sembolik darbe niteliği taşımaktadır. Bu eylemler, asimetrik savaş paradigması içerisinde, Moskova’ya karşı uygulanan ekonomik ve siyasi baskı mekanizmasının bir uzantısı olarak değerlendirilmelidir
Ukrayna Neden Karadeniz’de Risk Alıyor?
Ukrayna’nın saldırıları, ilk bakışta Türkiye’yi zorlayan adımlar gibi görünse de operasyonel mantık çok daha derin bir stratejik bağlama oturuyor. Kiev’in asıl hedefi, Rusya’nın yaptırımları delmek için kullandığı ve Batı literatüründe “shadow fleet” olarak anılan, sigortasız ya da düşük profilli tanker ağını zayıflatmaktır. Rusya enerji gelirlerinin önemli bir kısmını bu ağ üzerinden sağlamaya devam ettiği için bu gemilere yönelik saldırılar, Moskova’nın ekonomik dayanıklılığına bir baskı oluşturuyor.
Bu bağlamda Ukrayna’nın temel motivasyonu, Türkiye’nin bölgesel iyi niyetini test etmek veya Türk-Rus ilişkilerinde ayrışma yaratmak değil, Rusya’nın enerji güvenliğini sekteye uğratmak, uluslararası deniz taşımacılığındaki sigorta ve maliyet risklerini artırmak suretiyle Rusya’nın elini zayıflatmaktır. Dolayısıyla, bu saldırıların özü ekonomik ve stratejik hedefli olup, doğrudan bir diplomatik manipülasyon aracı olarak kurgulanmamıştır.
Ukrayna’nın SeaBaby SİDA’ları kullanması, savaşın giderek daha fazla asimetrik yöntemlere kaydığını ortaya koyuyor.
Bu operasyonla Ukrayna:
1. Rusya’nın ekonomik altyapısına doğrudan zarar verebileceğini,
2. Karadeniz’deki deniz güvenliği alanında inisiyatif alabileceğini,
3. Uzun menzilli ve yüksek etkili insansız sistemlerle Rusya’nın lojistik hatlarını tehdit edebileceğini göstermiş oldu.
Rusya’nın Tepki Kapasitesi ve Bölgesel İstikrar
Ukrayna’nın eylemleri, Rusya’nın Karadeniz’deki stratejik reflekslerini tetikleme potansiyeli taşımaktadır. Moskova’nın, Ukrayna’ya karşı misilleme kapasitesi ve “deniz güvenliği hatırlatması” tehditleri [4], Türkiye’nin istemediği bir “deniz tansiyonu yükselmesi” riskini beraberinde getirmektedir. Her bir teknik hata, her bir yanlış hedefleme ya da beklenmedik bir karşı hamle, Karadeniz’de zincirleme bir krizin (Chain-reaction crisis) kapısını aralayabilir. Bu nedenle Ankara’nın diplomatik ve askeri refleksleri, sadece ikili ilişkileri değil, bölgenin genel istikrarını da belirleyecektir.
Türkiye: Denizde Yalnızlık, Dipnot Olarak “Tarafsızlık”
Ukrayna operasyonlarının Türk MEB yakın sularında gerçekleşmesi, Ankara’yı istenmeyen bir güvenlik alanı içine çekmiştir. Türkiye, 1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (UNCLOS) kapsamında olmasa bile, kendi kıyı şeridinin (Hopa’dan Samsun’a) ve deniz yetki alanlarının güvenliğini sağlamakla mükelleftir. Bu durum, Türkiye’nin savaş boyunca sürdürdüğü “aktif tarafsızlık” söyleminin pratik bir güvenlik sınavı ile karşı karşıya olduğunu göstermektedir.
Haberde yer alan bir diğer önemli unsur, SeaBaby SİDA’ların Yunanistan’da ortak üretimine yönelik anlaşmadır. Bu durum, Ege’de Türkiye-Yunanistan rekabetine yeni bir teknoloji boyutu ekleyebilir. AB’nin savunma fonlarının Karadeniz ve Ege güvenliğine daha fazla entegre olmasına yol açabilir. Ukrayna’nın savaş sonrası savunma sanayii yapılanmasında uluslararası ortaklıkların artacağını gösterebilir [2]. Her ne kadar Karadeniz’deki saldırıda kullanılan araçların Ukrayna üretimi olduğu belirtilse de ortak üretim süreci bölgesel dengeleri etkileme potansiyeline sahiptir.
Türkiye’nin diplomatik ve hukuki repertuarı bu aşamada kritik önemdedir:
1. Çok Taraflı Mekanizmalar: NATO ya da uluslararası deniz güvenliği platformlarıyla koordinasyon sağlamak hem denizdeki güvenlik risklerini azaltacak hem de olası bir yanlış hedefleme durumunu engelleyecektir.
2. Dengeleyici Diplomasi: Ankara, Montrö Sözleşmesi’nin kendisine tanıdığı kontrol gücünü koruyarak, bir yandan Moskova’ya denizdeki gerilimin maliyetini hatırlatırken, diğer yandan Kiev’e uluslararası seyrüsefer güvenliğinin bir öncelik olduğunu diplomatik kanallar aracılığıyla bildirebilir.
Fakat yine de şu gerçek göz ardı edilemez: Karadeniz, teknik olarak savaş alanı değil, uluslararası ticaretin ve enerji akışının can damarıdır. Türkiye’nin Karadeniz’i militarizasyondan koruma ve Montrö Boğazlar Sözleşmesini sürdürme çabası, bu saldırılar nedeniyle daha keskin bir risk-denge analizi gerektirmektedir. Sivil ve ticari gemilere yönelik artan her risk, doğrudan Ankara’nın bölgesel güvenlik sağlayıcısı (Regional Security Provider) kimliğine yöneltilen bir stres testidir.
Sonuç: Türkiye Hedef Değil, Bölgesel Dengenin Bizzat Kendisi
Mevcut verilerin kuramsal bir okuması, Ukrayna’nın saldırılarının ana ekseninin Türkiye’nin iyi niyetini suistimal etmek değil; Rusya’nın enerji gelirlerine, deniz taşımacılığına ve uluslararası yaptırımlara karşı dayanıklılığına yönelik sistemik bir baskı stratejisi olduğunu teyit etmektedir. Ancak bu durum, Türkiye’nin jeopolitik riskten muaf olduğu anlamına gelmez. Ankara, bölgesel dengenin en kritik düğüm noktasıdır. Bu rolün gerektirdiği diplomatik, askeri ve hukuki zorunluluklar şunlardır:
1. Mutlak Deniz Güvenliği: Sivil seyrüseferin kesintisiz ve güvenli bir şekilde sürdürülmesi, ekonomik dengelerin korunması için elzemdir.
2. Kesintisiz İletişim Kanalları: Hem Kiev hem de Moskova ile kriz yönetimi diplomasisinin aktif olarak sürdürülmesi.
3. Uluslararası Eşgüdüm: Karadeniz’deki askeri riskin kontrol altında tutulması ve Montrö rejiminin korunması için uluslararası paydaşlarla iş birliği sağlamak.
Türkiye’nin bu süreçte atacağı rasyonel ve dengeli adımlar, sadece Karadeniz’in yakın geleceğini değil, aynı zamanda 21. yüzyılda “tarafsız güvenlik sağlayanı” kimliğini ve deniz-enerji güvenliği kavramını da yeniden tanımlayacaktır.
Kaynaklar
[1] Balmforth, Tom, and Max Hunder. “Ukraine Hits Two Russian ‘Shadow Fleet’ Oil Tankers with Naval Drones.” Reuters, 30 Nov. 2025, https://www.reuters.com/business/aerospace-defense/ukraine-hit-two-shadow-fleet-tankers-with-drones-black-sea-security-official-2025-11-29/. Erişim:8 Aralık 2025.
[2] “Ukrayna SİDA’ları Rus Tankerlerini Vurdu: SeaBaby Operasyonu.” Fokus+, 5 Dec. 2025, https://www.fokusplus.com/gundem/ukrayna-sidalari-rus-tankerlerini-vurdu-seababy-operasyonu. Erişim:9 Aralık 2025.
[3] Reuters. “Turkey’s Erdogan Says Attacks on Black Sea Commercial Ships Unacceptable.” Reuters, 1 Dec. 2025, https://www.reuters.com/world/middle-east/turkeys-erdogan-says-attacks-black-sea-commercial-ships-unacceptable-2025-12-01/. Erişim:8 Aralık 2025.
[4] “Putin’den Ukrayna’ya ‘Karadeniz’ Misillemesi: Limanlarına Düzenlediğimiz Saldırıları Genişleteceğiz.” T24, 2 Dec. 2025, https://t24.com.tr/haber/putin-den-ukrayna-ya-misilleme-karadeniz-deki-saldirilar-nedeniyle-limanlarina-duzenledigimiz-saldirilari-genisletecegiz,1280608. Erişim:9 Aralık 2025.
[5] Associated Press. “A Third Russian Tanker Attacked in the Black Sea, Turkish Authority Says.” AP News, 2 Dec. 2025, https://apnews.com/article/turkey-black-sea-tanker-attack-russia-ukraine-61dd4950aa642a56fdd0c90c1b992226. Erişim:9 Aralık 2025.
