50 YAŞ ÜSTÜ VİTAMİNLER -7-
Referans aralığı tuzağı fonksiyonel eksiklikler ve ileri tetkikler
“Normal” aralık herkese uymaz
Laboratuvarlar “referans aralığı”nı, toplumun %95’inin sonuçlarına göre belirler.
Bu, sağlık standardı değil istatistik ortalamadır.
Örneğin B12 için alt sınır 200–250 pg/mL olabilir, ama birçok kişi 350’nin altında yorgunluk, unutkanlık ve baş dönmesi yaşayabilir. (British Journal of Haematology, 2023)
Fonksiyonel eksiklik nedir?
Kanda belirli bir vitamin, mineral veya hormon düzeyi normal sınırlar içinde olsa bile, hücrelerin bu maddeleri kullanma kapasitesi düşmüş olabilir. Buna “fonksiyonel eksiklik” denir.
Örneğin:
– Demir: Ferritin normal ama oksijen taşıma kapasitesi düşük.
– D vitamini: Kan seviyesi yeterli ama dokularda D vitamini reseptörleri yetersiz.
– Magnezyum: Serum değeri normal ama hücre içi magnezyum düşük.
Bugün deneyebileceğiniz 3 şey
1 – Son 1 yılın kan tahlillerinizi toplayın: Tek tabloda görün, düşüş trendi var mı kontrol edin.
2 – Optimal düzey hedefi belirleyin: Sadece “normal”i değil, sizin için “en iyi” değeri not alın.
3 – Bir ileri test planlayın: Fonksiyonel eksiklik şüpheniz varsa hücre içi mineral veya MMA testi isteyin.
Günlük yaşama etkileri
Fonksiyonel eksiklik yaşayan kişilerde:
– Sabah yorgun kalkma,
– Gün ortasında enerji düşüşü,
– Hafıza ve odaklanma sorunları,
– Sık enfeksiyon,
– Ruh hali dalgalanmaları
gibi şikâyetler sık görülür. Bu tablo, depresyon, kronik yorgunluk sendromu veya anemi ile karışabilir.
Fonksiyonel sağlık yaklaşımı
Bu yaklaşım, yalnızca “eksik var mı?” değil, “optimal düzey nedir?” sorusuna da yanıt arar.
Örneğin optimal B12 düzeyi, laboratuvar alt sınırından çok daha yüksektir (500–800 pg/mL). Aynı şekilde D vitamini için optimal aralık 40–60 ng/mL olarak önerilir. (Cleveland Clinic Functional Medicine, 2023)
En sık karıştırılan hastalıklar
Fonksiyonel eksiklikler, başka hastalıklarla benzer belirtiler gösterdiği için yanlış tanı alabilir:
– Hipotiroidi ile depresyon
– Anemi ile kronik yorgunluk sendromu
– Magnezyum eksikliği ile fibromiyalji
– D vitamini eksikliği ile kemik erimesi
Yanlış tanı, gereksiz ilaç başlanmasına veya asıl sorunun gözden kaçmasına neden olur.
Hangi besinler optimal seviyeyi korur?
– B12: Kırmızı et, yumurta, süt ürünleri, balık
– Demir: Kırmızı et, mercimek, ıspanak (C vitamini ile)
– Magnezyum: Badem, fındık, yeşil yapraklı sebzeler
– D vitamini: Yağlı balıklar, yumurta sarısı, güneşlenme
– İyot: Deniz ürünleri, iyotlu tuz
Yanlış tedavi riskleri
– Gereksiz tiroit hormonu başlamak → Kalp çarpıntısı, kemik erimesi
– Demir fazlalığı →Karaciğer hasarı, eklem ağrıları
– Yüksek doz D vitamini →Böbrek taşı, damar kireçlenmesi
– Gereksiz antidepresan →Yan etki + asıl sorunun çözülmemesi
Vaka hikâyesi
54 yaşındaki bir kadın, sürekli yorgunluk ve depresyon şikâyetiyle 2 yıl boyunca antidepresan kullandı.
İlaç fayda etmedi.
Ayrıntılı testlerde B12 seviyesi 280 pg/mL çıktı (laboratuvara göre normaldi).
Fonksiyonel tıp yaklaşımıyla B12 tedavisi başlandı, 3 ay içinde yorgunluk ve depresyon şikâyetleri belirgin şekilde azaldı.
Hangi ileri tetkikler yapılabilir?
– Hücre içi mineral analizi: Magnezyum, potasyum, çinko düzeylerini net gösterir.
– Metilmalonik asit (MMA): B12 eksikliğini erken evrede yakalar.
– Homokistein: Folat ve B12 eksikliğinin işaretçisidir.
– 25(OH)D ve 1,25(OH)₂D birlikte: D vitamini metabolizmasının iki basamağını da gösterir.
– Tiroit antikorları (anti-TPO, anti-Tg): Otoimmün tiroit hastalığını erken saptar.
Kanda normal görünüp dokuda düşük olabilen 5 değer
1 – B12 vitamini: Serum yerine “holotranskobalamin” ölçümü daha doğru olabilir.
2 – Demir: Ferritin + transferrin satürasyonu birlikte değerlendirilmelidir.
3 – Magnezyum: Hücre içi magnezyum ölçümü yapılmalı.
4 – D vitamini: Aktif form (1,25(OH)₂D) bazı hastalarda düşebilir.
5 – Tiroit hormonu: TSH normalken serbest T3 düşük olabilir. (Journal of Clinical Laboratory Analysis, 2024)
YARIN:
– 50 yaş sonrası damar sağlığını korumanın altın kuralları
– Tansiyonu doğal yollarla düşürmenin yöntemleri
– Kolesterol ilaçları hakkında doğru bilinen yanlışlar
– Damar sertliğini hızlandıran gizli risk faktörleri
– Şeker, trigliserit ve göbek çevresi: Kalp krizi riskinin görünmez üçlüsü
– Karaciğer yağlanmasının kalp ve damar sağlığına etkisi
