28 Mart’ta Myanmar’da meydana gelen 7.7 büyüklüğündeki deprem, sadece bölgedeki yıkıcı etkileriyle değil, bilim dünyasını heyecanlandıran bir görüntüyle de gündeme oturdu. Mandalay kenti yakınlarında episantrı bulunan deprem, 3.600’den fazla can kaybına ve binlerce yaralanmaya yol açarken, Tayland’ın başkenti Bangkok’a kadar geniş bir alanda hissedildi.
Ama bu trajedinin ortasında, sismologların dikkatini çeken tarihi bir kayıt da kameralara yakalandı: Yer yüzeyinin anlık yırtılışını gösteren ilk net görüntüler…
Deprem sırasında çekilen ve sosyal medyada viral olan videoda, bir mülkün demir kapısı şiddetle titrerken, arka plandaki beton yolun aniden yatay olarak kaydığı görülüyor. Sekizinci saniyede metal kapının hızla açılması, iletişim kulesinin eğilmesi ve arazi parçasının yer değiştirmesi, tektonik hareketlerin yıkıcı gücünü gözler önüne seriyor. Singapurlu mühendis Htin Aung tarafından Facebook’ta paylaşılan ve 2025 Sagaing Earthquake Archive kanalıyla YouTube’a yüklenen bu kayıt, “bir fay hareketinin kaydedildiği bilinen ilk ve tek örnek” olarak tanımlandı. Görüntülerin, Myanmar’daki Thapyawa Güneş Enerji Çiftliği’nden alındığı belirtiliyor.
Myanmar, Sagaing Fay Hattı üzerinde yer alıyor. Bu fay, Burma ve Sunda tektonik plakalarının sınırında uzanan ve ülkeyi kuzey-güney doğrultusunda bölen bir doğrultu atımlı fay. Yani iki plaka birbiriyle çarpışmak yerine, yatay olarak kayarak enerji boşalımına neden oluyor. İşte bu kayma, videoda net bir şekilde izlenebiliyor: Sağdaki arazi bloğu, soldakine göre ani bir hareketle yer değiştiriyor.
Bilim dünyası neden bu görüntüye kilitlendi?
Colorado State Üniversitesi’nden jeofizikçi Rick Aster, Live Science’a yaptığı açıklamada, “Bu kadar büyük bir depremin yüzey yırtılmasını bu netlikte gösteren başka bir video bilmiyorum” ifadelerini kullandı. Aster’a göre, bu kayıt sismologlar için eşsiz bir veri kaynağı olacak ve muhtemelen akademik çalışmalara temel oluşturacak. Özellikle fay hatlarının dinamiklerini anlamak ve deprem modellemelerini geliştirmek adına kritik önem taşıyor.
Tektonik plakalar yılda sadece birkaç santimetre hareket eder. Ancak bu yavaş kayma, plakalar sıkıştığında devasa bir enerji birikimine yol açar. Depremler, işte bu enerjinin aniden serbest kalmasıyla oluşur. Yüzeyde gözle görülür yırtılmalar ise genellikle çok sığ depremlerde veya özel jeolojik koşullarda mümkün olur. Myanmar’daki depremin hem büyüklüğü hem de fay türü, bu nadir görüntünün ortaya çıkmasını sağladı.
İnsanlık için ne ifade ediyor?
Bu tür kayıtlar, yalnızca bilimsel çalışmalara değil, toplumun deprem gerçeğini daha somut anlamasına da katkı sağlıyor. Özellikle Sagaing Fayı gibi aktif hatlara yakın bölgelerde yaşayanlar için, görüntülerin yarattığı farkındalık, afet hazırlıklarını güçlendirme konusunda bir çağrı niteliği taşıyor. Ayrıca, enerji santralleri veya kritik altyapı projelerinin fay hatlarından uzak tasarlanması gerekliliğini bir kez daha hatırlatıyor.
Myanmar depremi, doğanın gücünü ve bilimin sınırlarını sorgulatan bir olay olarak tarihe geçti. Ancak cevapladığı sorular kadar, yeni araştırma alanları da açtı: Fay hatlarındaki yırtılma süreçleri nasıl daha iyi modellenebilir? Benzer görüntüler gelecekte erken uyarı sistemlerinde kullanılabilir mi? Bilim dünyası şimdi bu soruların peşinde…
