Fransa’daki Montpellier Üniversitesi’nde primatolog olan Elise Huchard, AFP’ye yaptığı açıklamada, “Uzun zamandır bu konuyu tamamen ikili bir bakış açısıyla ele alıyorduk: Bir tür ya erkek egemen olur ya da dişi egemen ve bu özellik değişmez diye düşünüyorduk. Oysa yeni çalışmalar bunun çok daha karmaşık olduğunu gösteriyor” dedi.
5 YILDA 121 TÜR İNCELENMİŞ
Fransız-Alman bir ekip, literatürdeki 121 primat türüne ait 253 popülasyondan erkek-dişi etkileşimlerine dair verileri inceledi. Araştırmada tehdit, saldırganlık veya itaatkar davranışlar gibi hiyerarşik ipuçları değerlendirildi.
Sonuçlar, erkekler ve dişiler arasındaki karşılaşmaların sanılandan daha sık yaşandığını ortaya koydu. Ortalama olarak, bir grup içindeki etkileşimlerin yarısından fazlası iki farklı cinsiyet arasında gerçekleşiyor.
Ancak erkeklerin dişiler üzerinde açık bir şekilde baskın olduğu popülasyon oranı sadece yüzde 17 çıktı. Bu gruba insanın en yakın akrabaları sayılan şempanze ve babunlar da dahil. Buna karşılık, lemur ve bonobo gibi türlerde ise dişilerin baskın olduğu durumlar yüzde 13’lük bir kesimi oluşturuyor. Geriye kalan yüzde 70’lik çoğunlukta ise baskınlık durumu sabit değil; hem erkekler hem dişiler öne çıkabiliyor.
FİZİKSEL GÜÇ VE ÜREME KONTROLÜ ETKİLİ
Araştırmaya göre erkek baskınlığı genelde erkeklerin fiziksel olarak daha iri ya da güçlü olduğu türlerde ve yerde yaşayan primatlarda daha yaygın. Dişilerin ise üreme üzerindeki kontrolü arttıkça egemenlik kurabildiği görülüyor. Örneğin babun dişilerinin çiftleşme döneminde belirgin şekilde şişen cinsel organları erkekler tarafından sıkı şekilde korunuyor. Bonobo dişilerinde ise bu belirginlik az olduğundan erkekler ne zaman çiftleşebileceklerini kestiremiyor ve dişiler daha özgür davranabiliyor.
Ayrıca, dişiler arası rekabetin yüksek olduğu ya da erkeklerin yavru bakımına katkı sağladığı türlerde de dişi egemenliği daha sık görülüyor. Bu durum genelde tek eşli türlerle bağlantılı.
İNSANLAR NEREDE DURUYOR?
Huchard, elde edilen sonuçların doğrudan insanlara uyarlanamayacağını vurgulasa da, avcı-toplayıcı topluluklarda erkek ve kadın ilişkilerinin tarım toplumlarına göre daha eşitlikçi olduğunu belirtti. Bu da insan türünün baskınlığın sabit olmadığı gruba dahil edilebileceğini gösteriyor.
