- Zirve Öncesi Gerilim
Ukrayna-Rusya savaşının geleceğini belirleyecek tarihi bir buluşma için geri sayım başladı. ABD Başkanı Donald Trump, 15 Ağustos’ta Alaska’da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile önemli bir görüşme gerçekleştireceğini açıkladı. Bu, üç yılı aşkın süredir devam eden savaşta diplomatik bir kırılma potansiyeline sahip kritik bir adım olarak öne çıkıyor. Avrupa ve NATO, Ukrayna lideri Volodymyr Zelenskiy’e de bu görüşmeye katılması için çağrıda bulundu. Ancak, Zelenskiy’nin katılımı kesinleşmiş değil; şu an için söz konusu zirve Trump ile Putin arasında yapılacak bir görüşme olarak planlanıyor. Bu, yalnızca bir görüşme değil; küresel güvenlik dengelerinin yeniden şekillenmesine yol açabilecek stratejik bir hamle olarak görülüyor.
Bu zirvenin öneminin altında birkaç sebep yatıyor: Öncelikle, Ukrayna’daki savaş iki yılı aşkın süredir devam ediyor ve cephe hattında yaşanan yıpratma savaşı her iki tarafı da ciddi biçimde zorladı. İkinci olarak, alınacak olası kararlar yalnızca Kiev ve Moskova’yı değil, NATO’nun Doğu kanadını ve Avrupa Birliği’nin güvenlik mimarisini de doğrudan etkileyecek. Bu nedenle Berlin, Paris ve Brüksel gibi merkezlerde yapılan çevrim içi koordinasyon toplantıları, Avrupa’nın süreci yakından izlediğini ve masadaki yerini korumak istediğini açıkça gösteriyor.
- Trump’ın “Toprak Takası” Önerisi
Zirve sonrası konuşan Trump, bir barış anlaşması için “bazı bölgeleri takas etmenin” gündemde olduğunu belirtti. Bu açıklama hem diplomatik arenada hem de kamuoyunda büyük yankı uyandırdı. Trump’ın tam olarak hangi bölgeleri kastettiği belirsizliğini koruyor. Bazı analizlere göre, Rusya diplomatik manevra olarak kısıtlı bazı bölgeler üzerinde taviz verebileceğini önerirken, ek olarak Ukrayna’dan da taviz bekledi.
Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy, bu tekliflere sert tepki gösterdi. Telegram üzerinden yaptığı açıklamalarda:
“Ukraynalılar işgalciye ülkesini vermez.”
“Hiçbir karar bizi dışlayıp barışı getirmez; bunlar ölü kararlardır.” söylemlerinde bulundu.
Zelenskiy’ye göre, barış sadece Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne saygı gösterilerek, Ukrayna’nın iradesiyle mümkün olabilir. Ancak son günlerdeki bazı diplomatik temaslarda, Ukrayna liderinin söylemlerinde küçük bir ton değişikliği dikkat çekti. Zelenskiy, doğrudan bir “toprak tavizi” kabul etmese de Rusya’nın 2022’de işgal ettiği bazı bölgelerin, bir barış anlaşması kapsamında müzakere edilebileceğini ima etmesi hem içeride hem de dışarıda büyük yankı uyandırdı.
Bu durum Zelenskiy üzerinden iki yönlü değerlendiriliyor:
- Cesur bir adım çünkü savaşı sona erdirebilecek bir uzlaşı ihtimalini güçlendiriyor ve diplomatik çözüm arayışlarını hızlandırıyor.
- Tehlikeli bir adım çünkü Ukrayna’nın egemenliğini ve toprak bütünlüğünü tartışmaya açarak halkın ulusal gururunu zedeleme ihtimali taşıyor.
Zelenskiy, buna rağmen nihai kararın halk oylamasıyla verileceğini belirterek demokratik meşruiyeti koruma sözü verdi. Ancak Trump, bu yaklaşımı küçümseyen bir açıklama yaptı: “Savaşa gitmek için onayı var ama toprak takası için mi yok?” diyerek, liderliğin hızlı karar alma gücüne vurgu yaptı.
- Trump’ın “Hissetme Diplomasisi”
Donald Trump, Putin ile yapacağı görüşmeyi “hissetme toplantısı” olarak niteledi ve iki dakika içinde savaşın sona erip ermeyeceğini anlayabileceğini söyledi. Bu, Trump’ın diplomaside sezgiye dayalı, kişisel ilişkileri öne çıkaran tarzının bir yansıması olarak değerlendirilmektedir.
Ancak bu tarz, özellikle Avrupa’da şüpheyle karşılanıyor. Trump’ın “toprak takası” önerisi, mevcut savaş durumunda Ukrayna’nın elinde Rusya’ya ait hiçbir toprağın bulunmaması nedeniyle, tek taraflı bir taviz anlamına geliyor. Bu nedenle Avrupa Komisyonu, öneriyi açıkça reddederek bunun “tek taraflı ödün” olacağını vurguladı. Trump’ın sezgisel yaklaşımı, Washington’un diplomatik çevrelerinde bile gerçekçi bulunmuyor; çünkü savaşın gidişatını etkileyen askeri, ekonomik ve siyasi faktörler iki dakikalık göz temasıyla çözülecek kadar basit değil.
Zelenskiy, daha önce “her türlü barış müzakeresi Ukrayna’nın katılımıyla olmalı” çağrısında bulunmuştu. Ancak Trump, zirveye Zelenskiy’nin davet edilmediğini doğruladı. Bunun yerine, görüşmenin ardından Zelenskiy ile Putin’i bir araya getirme ihtimali olduğunu söyledi. Diğer yandan Almanya, Fransa, Polonya ve diğer Avrupa ülkeleri, Trump’a ortak bir mesaj gönderdi:
“Ukrayna olmadan Ukrayna hakkında karar verilemez.”
Bu mesaj, sadece Ukrayna’nın masadaki varlığını savunmakla kalmıyor, aynı zamanda uluslararası hukukun temel ilkelerinden biri olan “zorla sınır değiştirilemez” kuralını da yeniden teyit ediyor. Avrupa, eğer bu ilke çiğnenirse gelecekte başka ülkelerin de benzer işgallerle karşı karşıya kalabileceği uyarısında bulunuyor. Özellikle Doğu Avrupa’da, Rusya’nın genişleme ihtimaline karşı ciddi bir güvenlik kaygısı var. Bu nedenle Avrupa başkentleri, Alaska’da verilecek mesajın sadece Ukrayna değil, tüm kıta için bağlayıcı olmasını istiyor. Avrupa Birliği (AB), dondurulmuş Rus varlıklarından elde edilen 1,6 milyar euroluk faizi Ukrayna’ya aktarma kararı aldı. Bu sadece ekonomik bir yardım değil; aynı zamanda Moskova’ya karşı verilen siyasi bir mesaj olmaktadır. Avrupa, ekonomik baskı yoluyla Rusya’nın savaş kapasitesini sınırlandırmayı ve Ukrayna’nın savunma hattını güçlendirmeyi hedefliyor. Bu adım, aynı zamanda AB’nin barış sürecinde tarafsız bir gözlemci değil, aktif bir aktör olduğunu gösteriyor.
- Putin’in Hesabı ve Sahadaki Durum
Putin, Alaska’ya saha avantajıyla gitmeyi planlıyor. Rus ordusu, bazı bölgelerde mevzilerini güçlendirmiş durumda ve Ukrayna’nın askeri kaynakları giderek zorlanıyor. Kremlin, Ukrayna halkının yorgun düştüğünü ve barış adına daha fazla taviz vermeye hazır hale geldiğini hesaplıyor.
Ancak bu görüşme, yalnızca Moskova ve Washington arasında bir pazarlık değil. Bu, Avrupa’nın güvenlik sınırlarının yeniden çizilip çizilmeyeceğini belirleyecek bir süreç. Zelenskiy, temkinli iyimserliğini koruyor: “Gerçek bir barış şansı doğdu” derken, bunun ancak Ukrayna’nın iradesiyle gerçekleşmesi gerektiğini ısrarla vurguluyor.
- Yeni Söylem: “Vermek” Değil, “Geri Almak”
Trump, zirve öncesi “Ukrayna için toprakları geri almak istiyorum” diyerek söylemini değiştirdi. Bu, önceki “toprak tavizi” yaklaşımını tersine çevirdi. Şimdi konu, Ukrayna’nın toprak vermesi değil, Rusya’dan işgal altındaki bölgelerin geri alınması üzerine odaklanıyor.
Bu çıkış, Ukrayna kamuoyunda bir umut dalgası yarattı. Ancak askeri dengeler ve Rusya’nın sahadaki pozisyonu düşünüldüğünde, bu hedefin ne kadar gerçekçi olduğu tartışmalı. Putin’in bu fikre nasıl tepki vereceği, Alaska’daki görüşmelerin seyrini belirleyebilir.
- Sonuç: Barışın Tanımı Üzerine
Bu süreç, dünya kamuoyuna bir kez daha barışın ne anlama geldiğini sorgulattı. Barış, yalnızca silahların susması değil; adaletin, egemenliğin ve halk iradesinin korunmasıdır. Alaska’daki görüşmeler, bu değerlerin masaya yatırıldığı bir dönüm noktası olabilir. Ancak asıl soru hâlâ cevapsız:
Barışın bedeli ne olmalı? Toprak mı, güven mi, yoksa geleceğin kendisi mi?
Bugün verilen kararlar, yalnızca bu nesli değil, gelecek kuşakların kaderini belirleyecek. Dolayısıyla barış, kısa vadeli çıkar hesaplarının değil; uzun vadeli, sürdürülebilir ve hakkaniyete dayalı bir vizyonun ürünü olmalıdır. Asıl mesele, bu vizyonun kimler tarafından ve hangi değerler uğruna şekillendirileceğidir.
Kaynaklar:
[1] Marsh, Sarah, ve Lili Bayer. “Europe Races to Try to Influence US Position Ahead of Trump-Putin Talks.” Reuters, 11 Aug. 2025, https://www.reuters.com/world/europe/europe-races-try-influence-us-position-ahead-trump-putin-talks-2025-08-11. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025.
[2] Wintour, Patrick, ve Andrew Roth. “Trump Confirms He and Putin Will Discuss ‘Land Swapping’ at Ukraine War Summit.” The Guardian, 11 Aug. 2025, https://www.theguardian.com/world/2025/aug/11/eu-trump-putin-meeting-ukraine-diplomacy. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025.
[3] Rai, Arpan, ve Jabed Ahmed. “Ukraine Russia War Live: Zelensky ‘Prepared to Cede Territory’ as Trump Reveals Details of Putin Meeting.” The Independent, 11 Aug. 2025, https://www.independent.co.uk/news/world/europe/ukraine-russia-war-live-trump-putin-alaska-summit-news-b2805219.html. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025.
[4] „Ukraine-Krieg: Trump will Gebiete für die Ukraine zurückholen.“ T-online, 11 Aug. 2025, https://www.t-online.de/nachrichten/ukraine/id_100861978/ukraine-krieg-trump-will-gebiete-fuer-die-ukraine-zurueckholen.html. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025.
[5] Kullab, Samya, ve Elise Morton. “Zelenskyy Rejects Trump’s Suggestion of Ceding Ukrainian Territory to End War with Russia.” PBS NewsHour, 9 Aug. 2025, https://www.pbs.org/newshour/world/zelenskyy-rejects-trumps-suggestion-of-ceding-ukrainian-territory-to-end-war-with-russia. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025.
[6] RFE/RL. “Any Deal to End Ukraine War Must Include Kyiv and EU, Kallas Says.” Radio Free Europe/Radio Liberty, 10 Aug. 2025, https://www.rferl.org/a/russia-ukraine-putin-trump-zelenskyy-ceasefire-swap-alaska/33498811.html. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2025.