Aşılar, modern tıbbın en büyük başarılarından biri olarak kabul edilir ve dünya genelinde milyonlarca hayatı kurtarmıştır. Ancak, aşı dağıtımının ve depolanmasının önündeki en büyük lojistik engellerden biri, çoğunun titizlikle soğuk koşullarda saklanması gerekliliğidir. Dünyanın özellikle uzak veya gelişmekte olan bölgelerinde, aşıların üretim noktasından son kullanıcıya ulaşana kadar bu kritik soğuk zinciri sürdürmek hem zorlu hem de oldukça maliyetlidir.
Geleneksel soğuk zincir sistemindeki kopmalar veya yetersizlikler nedeniyle, üretilen aşıların yaklaşık yarısının kullanım noktasına ulaşamadan bozulduğu ve israf olduğu tahmin edilmektedir. Bu durum, zaten zorlu koşullarda yaşayan veya altyapısı yetersiz olan nüfuslar için aşı erişimini ciddi şekilde kısıtlamaktadır. Güvenilir soğutma sistemlerine erişimin kısıtlı olduğu yerlerde, hayat kurtarıcı aşı dozlarını ulaştırmak büyük bir sorun olmaya devam etmektedir.
Ancak, Birleşik Krallık merkezli biyoteknoloji şirketi Stablepharma, bu köklü sorunun üstesinden gelebilecek çığır açıcı bir çözüm geliştirmiş olabilir. Şirket, insan denemelerine başlanan ve küresel aşı dağıtımında potansiyel bir devrim yaratması beklenen dünyanın ilk soğuk ortamda saklanması gerekmeyen aşılarını geliştirdiğini duyurdu. Bu iddialı çalışma, Birleşik Krallık hükümeti ve Ulusal Sağlık ve Bakım Araştırmaları Enstitüsü (NIHR) ile yakın işbirliği içinde ilerliyor.
Stablepharma’nın bu alandaki ilk adayı, SPVX02 olarak adlandırılan ve tetanos-difteri aşısının özel olarak yeniden formüle edilmiş bir versiyonu. Bu yenilikçi aşı, geleneksel muadillerinden temel bir farkla ayrılıyor: -20°C gibi dondurucu soğuklardan 40°C gibi yüksek sıcaklıklara kadar geniş bir aralıkta stabil kalabiliyor ve soğutma gerektirmeden 18 aya kadar uzun bir raf ömrüne sahip. SPVX02 şu anda Southampton Üniversitesi Hastanesi’nde kritik klinik denemelere tabi tutuluyor.
Aşıların “sıcaklık sorunu” bitiyor mu?
Bu termostabil aşı teknolojisi, aşı israfını önemli ölçüde azaltma potansiyelinin yanı sıra, en büyük etkiyi aşı erişimi alanında yaratabilir. Soğuk zincir zorunluluğunun ortadan kalkmasıyla, sağlık uzmanları hayat kurtarıcı dozları daha önce ulaşılamaz olan uzak köylere, çatışma bölgelerine veya altyapısı güvenilir olmayan savunmasız topluluklara çok daha hızlı ve kolay bir şekilde ulaştırabilir. Bu gelişme, küresel sağlık eşitsizliklerinin azaltılmasına büyük katkı sağlayabilir.
Stablepharma’nın vizyonu sadece tek bir aşıyla da sınırlı değil. Şirket, buzdolabı gerektirmeyen formatlara uyarlanmaya uygun 60’tan fazla aşı adayı belirlemiş durumda. Ayrıca, geliştirilen üretim sürecinin, soğutma veya dondurma adımları olmadan yılda milyonlarca doz üretecek şekilde kolayca ölçeklenebileceğini öngörüyor.
Klinik denemelerin başarıyla tamamlanması halinde, Stablepharma’nın bu çığır açıcı soğutulmamış aşılarının 2027 gibi erken bir tarihte dünya çapında kullanıma sunulabileceği belirtiliyor. Bu gelişme, aşıların üretiminden uygulanmasına kadar tüm süreci kökten değiştirme ve küresel aşı erişimini önemli ölçüde iyileştirme potansiyeli taşıyor.
