Ulusal Yapay Zeka Stratejisi’ne (2021-2025) ilişkin Cumhurbaşkanlığı Genelgesi Resmi Gazete’de yayımlandı. 11’inci Kalkınma Planı ile 2021 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı doğrultusunda Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanlığı ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından hazırlanan belge, Türkiye’nin 2025 yılına kadar yapay zeka alanında yürüteceği çalışmalar için yol haritası niteliği taşıyor.
Stratejinin öncelikleri ve bu kapsamdaki amaç ve tedbirler, “Dijital Türkiye” ve “Milli Teknoloji Hamlesi” vizyonları çerçevesinde belirlendi.
Dijital Türkiye, toplumsal, ekonomik ve kamusal faaliyetlerinde, dijital teknoloji, ürün ve hizmetleri kullanarak sağladığı üretkenlik artışı ve veriden ürettiği değerle küresel ölçekte rekabetçi bir Türkiye’yi hedefliyor.
Türkiye’nin yüksek teknoloji ürünlerini milli ve özgün olarak üretebilecek insan ve altyapı kapasitesinin geliştirilmesini hedefleyen Milli Teknoloji Hamlesi, ekonomik ve teknolojik bağımsızlığı güçlendirmeyi, kritik teknolojilerde atılım sağlayacak politika ve uygulamaları hayata geçirmeyi amaçlıyor.
ÖN SÖZÜ CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN YAZDI
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre, stratejinin ön sözünü Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yazdı. Yapay zekaya dayalı sistemlerin, üretim süreçleri, meslekler, gündelik yaşam ve kurumsal yapılar üzerindeki köklü dönüştürücü etkisi olduğunu belirten Erdoğan, bunun insanoğlunu yeni bir çağın eşiğine getirdiğini kaydetti.
Erdoğan, “Uygulama alanı giderek artan yapay zeka teknolojilerinin, küresel ekonomik yapı üzerinde internet devriminden daha büyük bir etki yaratması beklenmektedir.” ifadelerini kullanarak, sibernetiğin kurucusu El-Cezeri ile Türkiye’de yapay zekaya ilişkin ilk adımı atan Ordinaryüs Prof. Cahit Arf’a atıfta bulundu.
“Ülkemiz adına yapay zeka alanında yeni bir atılım yapmanın zamanının geldiğine inanıyoruz.” değerlendirmesini yapan Erdoğan, şöyle devam etti:
“Yapay zeka sistemlerinin ortak değerlerimize uygun olarak geliştirilmesini ve işletilmesini de kapsayan bir anlayışla tasarlanması suretiyle köklü medeniyet tecrübemizle harmanlanmış yeni bir tekno ekonomik atılım yaparak, topyekun insanlığa değer katma imkanımız var.”
6 ÖNCELİK, 24 AMAÇ, 119 TEDBİR
Ulusal Yapay Zeka Stratejisi 6 stratejik öncelik etrafında tasarlandı. Öncelikler, “yapay zeka uzmanı yetiştirmek ve alanda istihdamı artırmak”, “araştırma, girişimcilik ve yenilikçiliği desteklemek”, “kaliteli veriye ve teknik altyapıya erişim”, “sosyoekonomik uyumu hızlandıracak düzenlemeler yapmak”, “uluslararası iş birliklerini güçlendirmek” ve “yapısal ve iş gücü dönüşümünü hızlandırmak” olarak belirlendi.
Stratejide bu öncelikler bağlamında 24 amaç ve 119 tedbir de bulunuyor. Stratejide belirlenen 2025 hedeflerinden bazıları şöyle:
“GSYİH’ye katkısı yüzde 5’e yükseltilecek. İstihdam en az 50 bin kişiye çıkarılacak. Merkezi ve yerel yönetim kamu kurum ve kuruluşlarında yapay zeka alanındaki istihdam en az 1000 kişi olacak. Lisansüstü düzeyde mezun sayısı en az 10 bin kişiye ulaşacak. Yerel ekosistemin geliştirdiği uygulamaların kamu alımlarında önceliklendirilerek ticarileştirilmesi desteklenecek. Uluslararası kuruluşların güvenilir ve sorumlu yapay zekayla sınır ötesi veri paylaşımı alanındaki düzenleme çalışmalarına ve standartlaşma süreçlerine aktif olarak katkı verilecek. Uluslararası yapay zeka endekslerindeki sıralamalarda Türkiye ilk 20 ülke arasında yer alacak.”
CUMHURBAŞKANI YARDIMCISI BAŞKANLIK EDECEK
Stratejinin takibi, süreçlerin yönetilmesi amacıyla “Ulusal Yapay Zeka Stratejisi Yönlendirme Kurulu” oluşturulacak. Cumhurbaşkanı yardımcısının başkanlık edeceği Kurulun toplantılarına Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanı ile Sanayi ve Teknoloji bakan yardımcısı katılacak.
Toplantının gündemine göre ilgili bakanlıkların bakan yardımcıları ve YÖK Başkanı ile diğer temsilciler toplantıya davet edilecek. Kurula önerilerde bulunmak amacıyla ilgili özel sektör, akademi ve sivil toplum kuruluşları temsilcilerinin katılacağı “Yapay Zeka Ekosistemi Danışma Grubu” da oluşturulacak.
PAZAR BÜYÜKLÜĞÜ 2 KATINA ÇIKACAK
Strateji Belgesi’ne göre, yaklaşık 50 milyar doları bulan küresel yapay zeka harcamalarında pazar büyüklüğünün 5 yılda 2 katını aşması bekleniyor. Birçok araştırmaya göre yapay zeka 2030’a kadar küresel ekonomiye 13-15,7 trilyon dolar katkı yapacak ve yüzde 13-14 büyüme sağlayacak.
2025 yılında dünya ortalamasında kişi başı 19 terabayt veri söz konusu olacak. Gelecek 3 yılda üretilecek verinin son 30 yılda üretilenden fazla olması öngörülüyor. ABD ve Çin’de yapay zeka odaklı girişim sayısı 2 bini bulurken Türkiye’de bu sayı yaklaşık 200 civarında. Türkiye’deki yapay zeka girişimlerinin yaklaşık yarısı teknoparklarda yer alırken, yüzde 73’ü İstanbul’da bulunuyor.
Türkiye’de yapay zekaya ilişkin ilk adım Ordinaryüs Prof. Cahit Arf tarafından atıldı. Cahit Arf, 1959’da Erzurum Atatürk Üniversitesi’nde “Makineler Düşünebilir mi ve Nasıl Düşünebilir?” konulu bir sunum yaptı. Strateji hazırlıklarında yürütülen çalışmalar, Cahit Arf’ın “Bilgiye olan iştiyakımızın kendine bir yol bulması, aklı selime güvencin yayılmasına bağlıdır.” cümlesinden feyz alınarak başlatıldı.
Strateji Belgesi, 40 kamu kurumu, 26 akademisyen, 38 özel sektör kuruluşu, 4 sivil toplum kuruluşu, 2 meslek örgütü ve 4 uluslararası organizasyonla yapılan çalışmalarla hazırlandı. Ekonomik ve sosyal yaşamda yapay zekayla ortaya çıkan paradigma değişiminin şekillendirdiği küresel eğilimler analiz edildi. Nisanda paydaşların görüşüne açılan taslak metin, daha sonra nihai halini aldı.
YAPAY ZEKA ÇALIŞMALARI
Türkiye’de kamu kurumlarının yeni nesil teknolojilere hazır hale getirilmesi ve veriye dayalı etkin karar alma süreçlerine sahip olabilmeleri için de çalışmalar devam ediyor. Bu kapsamda, Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi bünyesinde “Büyük Veri ve Yapay Zeka Uygulamaları Dairesi Başkanlığı” ve Sanayi ve Teknoloji Bakanlığında “Millî Teknoloji Genel Müdürlüğü” kuruldu.
Üniversitelerin araştırma merkezleriyle sektörleri bir araya getirerek yapay zeka teknoloji çözümleri üretilmesinde katalizör olmak üzere TÜBİTAK Yapay Zeka Enstitüsü oluşturuldu.
Bu süreçte bakanlıklar tarafından da ulusal yapay zeka projeleri hayata geçirilmeye başlandı. Bu çerçevede, Adalet, Çalışma ve Sosyal Güvenlik, İçişleri, Milli Eğitim, Sağlık ve Ticaret bakanlıkları, Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü yürüttükleri projelerle dikkati çekti.
BİLİŞİM VADİSİ’NDE TANITILACAK
Yapay Zeka Stratejisi’nin, 24 Ağustos saat 10.00’da Türkiye’nin teknoloji ve inovasyon üssü Bilişim Vadisi’nde düzenlenecek bir törenle kamuoyuna tanıtılması planlanıyor.
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank ile Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanı Ali Taha Koç’un katılacağı tanıtım toplantısında yapay zeka teknolojileri de kullanılacak.
Türkiye’nin ilk Ulusal Yapay Zeka Stratejisi, aynı gün Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisinin (cbddo.gov.tr) internet sitesinden yayınlayacak.
