Güneş yanığı cildin güneş ışığından veya güneş lambası gibi yapay kaynaklardan gelen ultraviyole, yani kısaca UV, ışığa çok fazla maruz kalmasından dolayı geçici olarak iltihaplanmasına verilen isimdir. Ciltte ağrıya, normalden sıcak, ve kızarmış bir görünüme neden olur. Daha hafif vakalarda çeşitli ev ilaçları güneş yanığının rahatlamasını bir kaç saat içinde sağlayabilir, ancak ancak güneş yanığının bütünüyle solması günler sürebilir.
Tekrar tekrar güneş yanığına neden olacak seviyede yoğun UV ışığına maruz kalmak, bireyde koyu lekeler, ve kuru veya kırışık cilt gibi diğer cilt hasarların oluşması riskini artırır. Bu durum aynı zamanda örneğin melanom gibi cilt kanseri türlerinin oluşması riskini artırabilir. Güneş yanığı, geniş bölgelerde ortaya çıktığında tehlikeli sistemik etkilere yol açarak hayatı tehdit edebilmektedir. Bu sebeple açık tenli bireyler ve özellikle de çocuklar güneşe çıkarken mutlaka şapka ve güneş gözlüğü gibi koruyucu aksesuarlar kullanmalı ve güneş kremi sürmeyi ihmal etmemelidirler. Güneş yanığı risk faktörleri nelerdir? Güneş yanığı belirtileri nelerdir? Güneş yanığı ile ortaya çıkabilecek komplikasyonlar nelerdir? Güneş yanığına ne iyi gelir? Bebeklerde güneş yanığına ne iyi gelir?
GÜNEŞ YANIĞI RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
Güneş yanığı için risk faktörlerinin bir kısmı şu şekilde sıralanabilir:
* Açık tenli olmak, mavi gözlü olmak ya da kızıl veya sarı saçlı olmak,
* Yoğun güneş alan sıcak bir bölgede veya yüksek rakımlı bir bölgede yaşamak,
* Açık havada çalışmak,
* Güneş ışığını yansıtan deniz, havuz , kumsal, karlı bölgelerde bulunmak,
* Korunmasız olarak cildi düzenli olarak güneş ışığına veya solaryum gibi yapay kaynaklarından yayılan UV ışınına maruz bırakmak.
GÜNEŞ YANIĞI BELİRTİLERİ NELERDİR?
Güneş yanığının tipik bir belirtisi, genellikle her hareketle acı veren, kızarmış bir cilttir. Ek olarak cilt hafifçe şiş ve kaşıntılı da olabilir. Ciddi yanıklarda ciltte içi sıvı dolu kabarcıklar da bulunabilir. Şiddetli ağrı veya kabarma varsa, doktora başvurmak gerekir. Güneş yanığına aşağıdaki belirtilerden herhangi biri eşlik ediyorsa kısa süre içerisinde bir sağlık kuruluşuna başvurulması çok önemlidir:
* Bulantı ve kusma
* Baş ağrısı
* Ateş
* Titreme
* Boyun tutulması
* Eğer bebekler ya da küçük çocuklar güneş yanığına maruz kaldıysa, her durumda bir doktora başvurulmalıdır.
GÜNEŞ YANIĞI İLE ORTAYA ÇIKABİLECEK KOMPLİKASYONLAR NELERDİR?
Sürekli güneş yanığı ile sonuçlanacak şekilde güneşe maruz kalmak bireyin diğer cilt hasarı durumlarını ve bazı hastalıkları geliştirmesi riskini artırır. Bu diğer durumlar arasında cildin erken yaşlanması yani foto yaşlanma, prekanseröz cilt lezyonları ve cilt kanseri bulunur.
Güneşe sürekli maruz kalma ve tekrarlanan güneş yanığı, ciltte süregelen doğal yaşlanma sürecini hızlandırır ve bireyin olduğundan daha yaşlı görünmesini sağlar. UV ışığından kaynaklanan bu tür cilt değişikliklerine foto yaşlanma adı verilir.
Foto yaşlanmanın sonuçları arasında bağ dokularının zayıflaması nedeniyle cildin direncinin ve elastikiyetinin azalması, derin kırışıklıklar, kuru ve pürüzlü bir cilt, yanaklarda, burunda ve kulaklarda ince kırmızı damarlar, çoğunlukla yüzde ve omuzlarda çiller, ile deri yüzeyinde, özellikle yüzde, ellerde, kollarda, göğüste ve sırtın üst kısmında başka hiçbir değişiklik yapmadan oluşan koyu veya renksiz lekeler olan maküllerin ortaya çıkması bulunmaktadır.
Prekanseröz deri lezyonları ise güneşten zarar gören bölgelerde pürüzlü ve pullu lekeler olarak gözlemlenmektedir. Genellikle açık tenli insanlarda görülen bu anormal hücre gelişimleri çoğunlukla baş, yüz, boyun ve ellerinin güneşe maruz kalan bölgelerinde ortaya çıkarlar. Bu lezyonlar zaman içerisinde cilt kanserine dönüşebilirler. Prekanseröz deri lezyonlarına aynı zamanda aktinik keratoz veya solar keratoz olarak ta isimlendirilmektedir.
Güneş yanığının ortaya çıkmadığı vakalarda bile aşırı güneş ışığına maruz kalmak, melanom gibi cilt kanseri türlerinin gelişmesi riskini artırır. Yoğun ultraviyole ışık deri hücrelerinin DNA yapısına zarar verebilir. Özellikle çocukluk ve ergenlik döneminde gerçekleşen güneş yanığı, bireyin hayatının ilerleyen dönemlerinde melanom gelişmetirme riskini artıracaktır.
Cilt kanseri, yüz, dudaklar, kulaklar, kafa derisi, boyun, ense, göğüs, kollar, eller, bacaklar ve sırt dahil olmak üzere vücudun en çok güneş ışığına maruz kalan bölgelerinde gelişme eğilimi gösterir. Bazı cilt kanseri türleri, küçük bir şişlik veya kolayca kanayan, kabuklanan, iyileşen ve tekrar açılan bir yara gibi ortaya çıkar.
Melanom mevcut bir benin şeklinin değişmesine veya yeni, şüpheli görünen bir benin ortaya çıkmasına neden olabilir. Uzun süreli güneşe maruz kalan bölgelerde ise lentigo maligna adı verilen bir melanom tipi gelişebilir. Bu tip melanom ise ten rengi, düz bir nokta olarak başlar ve yavaşça koyulaşarak genişleme eğilimi gösterir. Bu sebeplerden dolayı ciltlerinde ani bir büyüme, rahatsız edici bir değişiklik, iyileşmeyen bir yara, ya da benlerde bir değişiklik ya da yeni bir ben farkeden bireylerin doktora görünmeleri tavsiye edilir.
Güneş gözlerde de güneş yanığına neden olabilir. Çok fazla UV ışığı retinaya, merceğe veya korneaya zarar verebilir. Lens üzerinde gerçekleşen güneş hasarı lensin bulanıklaşmasına yani katarakta yol açabilir. Güneş yanığına maruz kalmış gözler ağrılı ya da çapaklı bir görünüme sahip olabilir. Bunların yanı sıra kornea üzerinde meydana gelen yanığa aynı zamanda kar körlüğü ya da fotokeratitis adı verilir.
GÜNEŞ YANIĞINA NE İYİ GELİR?
Güneş yanığı durumunda, cildin yeterince soğutulması önemlidir. Cilde soğuk tatbiki, acıyı hafifletir ve iltihabı önler. Bununla birlikte, buz küpleri gibi aşırı soğuk maddeler tedavi için uygun değildir. Soğuk suya batırılmış havlu kullanmak yeterli olacaktır. Soğuk kompres uygulamasına en az yarım saat ve mümkünse yanık bölgedeki ağrı kesilinceye dek devam edilmelidir. Ek olarak bol sıvı alımı önemlidir; çünkü güneş yanığı nedeniyle ciltten fazla miktarda sıvı kaybı olur.
Güneş yanığı için evde popüler olarak uygulanan yanık cilde yoğurt soğuk sürülmesi, soğuk olduğundan sadece acıyı hafifletebilir,fakat ciltte yanık nedeniyle oluşan iltihabi durumu iyileştirici bir etkisi yoktur. Ek olarak, süt ürünlerindeki bakteriler enfeksiyonları tetikleyebildiğinden, yoğurt, peynir gibi besinleri cilde sürmekten kaçınmak gerekir. Cilde diş macunu sürmek de faydadan çok zarar getirecek bir uygulama olduğundan, asla yapılmaması gereken bir uygulamadır.
Papatya veya aloe vera içeren ürünler iltihap giderici özelliği nedeniyle yanık bölgeye sürülürse iyileşmeyi hızlandırır. Ancak cilde herhangi bir merhem ya da krem sürmeden önce içeriğindeki herhangi bir maddeye karşı alerjiniz olup olmadığını test etmek için öncelikle cildinizde küçük bir alana sürerek denemeniz güvenlik açısından gereklidir. Yanık bölgelere günde birkaç kez nemlendirici jeller ve losyonlar uygulamak sıvı kaybını minimumda tutmaya yardımcı olur.
BEBEKLERDE GÜNEŞ YANIĞINA NE İYİ GELİR?
Bebeklerin cildinin güneşe karşı çok hassas olduğu unutulmamalıdır. Bebeklerde güneş yanığı oluşumunu önlemek için onları serin, nemli ve doğrudan güneş ışığından uzak tutmak önerilebilir. Özellikle yenidoğan bebekleri direkt olarak güneş ışınlarına maruz bırakmamak gerekir. Mümkün olduğunca güneşten koruyucu kıyafetler giydirilmeli ve gölge alanlarda zaman geçirilmelidir. Güneşten koruyucu giysiler ve gölgelik mevcut değilse, bebeklerde ve küçük çocuklarda güneş kremi kullanmayı düşünebilirsiniz. Bebeğinizin cildine uygun olan güneş koruyucu krem türleri için hekiminize başvurabilirsiniz.
