Beynimiz öğrenmeyi, sevmeyi ve davranışları yöneten organımır. Beyin gerektiği gibi çalışıyorsa tüm vücut da gerektiği gibi çalışıyor demektir. Aynı şekilde eğer beyinde bir problem varsa bu durum çok kısa bir sürede vücudunuza da yansıyacaktır. Beyin Sağlığı Derneği Başkanı Prof. Dr. Derya Uludüz, beyin sağlığına dikkat çekerek “Yüksek enerji ve kapasite ile çalışan beynimiz maalesef gün boyu yaşadığımız ortamdan gelen radyasyon, elektromanyetik dalgalar, hava kirliliği, zararlı kimyasallar yanı sıra besinlerden gelen toksinlere maruz kalır. Bu zararlı madde ve toksinlerin vücudumuza girdiğinde atılması gerekir. Aksi halde ciddi hastalıklara neden olurlar” dedi.
Prof. Uludüz, Dünya Beyin Günü nedeniyle değerlendirmelerde bulundu. Prof. Uludüz, beynimizin toplam vücut ağırlığının yalnızca yüzde 2’sini kapsadığı halde vücudunuza giren besinlerin en az yüzde 20’sini harcadığına dikkat çekerek “Aldığınız oksijenin yüzde 25’sini kullanır ve vücudunuzdaki kan akışının yüzde 25’i beyinden geçer. Bu kadar küçük bir organın böylesine aktif çalışmasını ve hemen her ürünü yüksek miktarlarda tüketmesini sağlayan içerisinde bulunan yaklaşık 100 milyar sinir hücresi ve aralarında oluşturdukları bağlantılardır. Bu kadar yüksek enerji ve kapasite ile çalışan beynimiz maalesef gün boyu yaşadığımız ortamdan gelen radyasyon, elektromanyetik dalgalar, hava kirliliği, zararlı kimyasallar yanı sıra besinlerden gelen toksinlere maruz kalır. Bu zararlı madde ve toksinlerin vücudumuza girdiğinde atılması gerekir. Aksi halde ciddi hastalıklara neden olurlar. Karaciğer, beyin ve lenf bezlerimiz vücudun tamamen temizlenmesinde temel rolü oynar. Ancak günümüzde her yer zararlı maddelerle dolu ve vücudumuz bunlardan kurtulmak için yorgun düşüyor ve zamanla hastalıklar başlıyor” diye konuştu.
BEYNİ YAŞLANDIRAN FAKTÖRLER
Prof. Uludüz “Beyni genç tutmanın formülü sağlıklı yaşamda gizli” diyerek, beyni erken yaşlandıran nedenleri şöyle özetledi:
1-YANLIŞ ALIŞKANLIKLAR
Karbonhidrat, şeker, yağ ve hazır gıdalardan zengin, B1, B6, B12, D, folik asit gibi vitaminler veya demirden eksik beslenmek, egzersiz yapmamak, alkol-sigara kullanmak gibi hatalı alışkanlıklar beyinde zamanla hasara yol açıp erken yaşlanmasına neden olur.
2-KRONİK HASTALIKLAR
Kolesterol yüksekliği, kalp ritim ve kapak bozuklukları, yüksek kan basıncı (hipertansiyon) ve diyabet beyni yoran önemli hastalıklar arasında yer alır. İyi kontrol edilemeyen şeker ve kan basıncı düzeyleri, kalp ritmini etkileyen durumlar ve damar sertliğine (ateroskleroz) neden olabilen kolesterol yükseklikleri, beynin kanlanmasını bozarak yavaş veya ani gelişen beyin hasarına yol açabilir.
3-OBEZİTE
Araştırmacılar, obez kişilerin beyninin anatomik olarak 10 yıl daha yaşlı göründüğünü buldu. Ayrıca, aşırı kilolularda normal kilolulara göre beyin dejenerasyonu çok daha fazladır.
4-STRES
Beyne stresten daha fazla zarar veren başka bir faktör yoktur. Stres bütün beyin işlevlerinde körelmeye neden olur ve beyni küçültür. Aynı zamanda kan beyin bariyerini aşındırarak, beyni enfeksiyonlara karşı savunmasız bırakır.
5-UYKUSUZLUK
Bilimsel araştırmalara göre uykusuzluk da beyni yaşlandıran en önemli etkenlerden biridir. Uyku, beyindeki hücreler arasında yeni bağlantılar kurulması, beynin kendini tamir etmesi, vücuttaki kronik stres cevabının frenlenmesi, öğrenilen bilgilerin kalıcı olarak depolanması için şart.
6-COVID-19
Araştırmalara göre Covid-19 enfeksiyonu düzeldikten aylar sonra dahi devam edebilen dikkat, bellek ve odaklanma bozukluğu tarzında bir çeşit ‘zihin bulanıklığı’na yol açmaktadır. Bu durum Covid-19’un beyni yaşlandırabileceği anlamına gelebilir. Dolayısıyla pandemi tedbirlerine dikkat etmek beyin sağlığı için de çok önemlidir.
BEYİN SAĞLIĞI İÇİN BUNLARI YAPIN
Uludüz, Dünya Beyin gününde beyin sağlığımı en üst düzeyde tutabilmek için yapılması gerekenler hakkında şunları kaydetti:
1. BEYNİNİZİ SEVİN
Muhtemelen hiç birimiz gün içerisinde beynimiz ile ilgili bir şey düşünmüyoruz, bunun sebebi çok açık çünkü onu gözümüz ile göremiyoruz… Mesela kilo almaya başladığımızı aynaya baktığımızda anlayabiliyorken veya yüzümüzde kırışıklıkları gözle görebiliyor ve hemen bir çözüm arayabiliyorken konu beynimize geldiğinde sorunu gözle göremediğimizden fark etmemiz çok daha uzun zaman alabiliyor. İşte bu noktada beynimizle daha fazla alakadar olmak hatta bir anlamda onu sevmek ve özen göstermek kurtarıcı nitelikte olacaktır.
2. BEYİN DEPOLARINIZI GÜÇLENDİRİN
Beyni incelendiğimizde beyin rezervleri kavramı karşımıza çıkıyor. Beyin rezervleri beynimizin karşımıza çıkan beklenmedik stres yüklü olaylarla başa çıkabilmek için güç aldığı yerdir. Bu sebeple beyin rezervlerimiz ne kadar güçlü ise karşımıza çıkan sorunlara karşı biz de o kadar güçlüyüz diyebiliyoruz. Kaç yaşında olursanız olun, beyin rezervlerinizi güçlendirmek için harekete geçebilirsiniz.
3. BEYNİNİZİ KORUYUN
Beyin sarsıntıları ve hatta en ufak kafa travmaları bile hayatınızı mahvedebilir. Bu nedenle beyninizi darbelere karşı korumak adına elinizden geleni yapmalısınız, emniyet kemerinizi mutlaka takmalı ve mümkün olduğunca temas sporlarından uzak durarak spor yaparken gerekli tüm önlemleri almalısınız.
4. BEYNİNİZİ ZEHİRLEMEYİN
Vücudunuza toksin yüklü ürünleri almaktan kaçının. Bu ürünler beyninizde toksin birikmesine sebep olabilir. Sigara ve alkol gibi beyinde uyuşturucu etki oluşturan ürünleri tüketmekten kaçının. Aşırı kafein tüketimi, kimyasal içerikli temizlik ürünlerinin kullanımı, kimyasal içerikli kişisel bakım ürünlerinin kullanımı ve aşırı ilaç tüketimi gibi çeşitli durumlar da beyinde toksin birikimine sebep olabilir.
5. HAFIZANIZI KORUYUN
Hafızanızı olabilecek en yüksek kapasitede ve güçte tutmak hayati önem taşıyor.
6. İYİ UYUYUN
Son dönemde uykusuzluk rahatsızlığı giderek yayılan ve çözümü de giderek zorlaşan bir hastalık haline gelmeye başladı. Uykusuzluk günlük yaşantıda hafıza problemlerine, ruh hali bozukluklarına ve konsantrasyon güçlüğüne sebep olabiliyor. Aslında uykusuzluğu yenmenin en doğru ve doğal yolu asıl sebebi tespit etmekten geçiyor diyebiliriz.
7. SAĞLIKLI BESLENİN
Ne yiyeceğinize dikkat ederek ve basit karbonhidratlardan mümkün olduğunca uzak durarak oluşturacağınız bir beslenme düzeni sağlıklı bir beyine kavuşmak için atacağınız en önemli adımlardan biri olacaktır. Bol protein, düşük glisemik indeksli besinler, yüksek lif içerikli karbonhidratlar, sebze, meyve ve sağlıklı yağlarca zengin bir yeme düzeni oluşturmak ve tuz ve şekerden uzak durmak en doğru tercih olacaktır.
8. EGZERSİZ YAPIN
Yapılan araştırmalar, egzersiz yapmanın ruh halini iyileştirdiğini, anksiyete ataklarını önlediğini ve hafıza rezervlerini güçlendirdiğini gösteriyor. Haftada 5 kez ve 35-40 dk süren egzersizler bahsettiğimiz bütün bu olumlu etkilerin oluşması için yeterli olacaktır. En basit ve en etkili egzersizlerden biri ise tempolu yürüyüştür diyebiliriz.
9. BEYİN JİMNASTİĞİ YAPIN
Konu beyin sağlığımız olunca beyin jimnastiği de en az fiziksel egzersiz kadar gerekli ve önemlidir. Yeni bir şeyler öğrendiğinizde beyniniz de yeni hücrelerin oluşumunu sağlar ve oluşan bu hücreler diğer hücreler ile bağlantı kurarak beyninizin bir parçası haline gelirler. Bu etkiyi sağlayabilmek için denenebilecek en etkili şeylerden biri yeni bir dans türü öğrenmek olacaktır çünkü içerisinde hem öğrenme yeteneğini, hem koordinasyonu, hem müziği, hem de fiziksel egzersizi barındıran bir beyin jimnastiği olmuş olacaktır. Dans haricinde, bulmaca çözmek, bir enstrüman çalmayı öğrenmek veya yeni bir dil öğrenmeye çalışmak da etkili beyin jimnastiği yöntemlerindendir.
10. HAYATINIZDAKİ GÜZEL ŞEYLERE ODAKLANIN
Yapılan bir çalışmada katılımcıların iki ayrı beyin tomogrofisi çekilmiş, ilkinde katılımcılara sevdiği şeyleri düşünmeleri, odaklanmaları; ikincide ise tam tersi nefret ettiği şeyleri düşünüp odaklanmaları söylenmiş. Sonuçlar geldiğinde İki tomografinin birbirinden inanılmaz derecede farklı olduğu görülmüş. Pozitif güzel şeylere odaklandıklarında hastaların sonuçlarında herhangi bir problem görülmüyorken negatif şeylere odaklandıklarında beynin yaratıcılık, öğrenme ve hayal etme gibi bölgelerde sıkıntılar gözlenmiş.
11. İNSANLARI SEVİN
Ailenizle ve arkadaşlarınızla vakit geçirmeniz sandığınızdan çok daha fazla etkili bir sosyal aktivite. Sosyal aktivite insanın olmazsa olmazlarından fakat bu durum bazı insanlarda ters etki oluşturabiliyor mesela sevmediğiniz, hoşlanmadığınız birinin yanında bulunmak onunla vakit geçirmek stres olmanıza sebep olabilir. Öncelikle hayatınıza pozitif bakmayı öğrenmeniz ve etrafınızdaki tüm negatif insanlardan uzaklaşmaya gayret edin.
