Facebook’un sahibi Mark Zuckerberg, 2014 yılında WhatsApp’ı bünyesine 19 milyar dolarlık bir anlaşma ile kattı. O günden bu yana çok sular aktı ve WhatsApp pek çok yeniliği bünyesine katarak kullanıcı sayısını katlamayı başardı. Öyle ki 2014 yılında toplam kullanıcı sayısı 600 milyon olan WhatsApp 2020 yılının şubat ayındaki verilere göre 2 milyarın üzerinde bir kullanıcıya ev sahipliği yapıyor. Her ne kadar yeni gizlilik sözleşmesi WhatsApp’tan kaçışa neden olsa da yine de en çok kullanıcıya sahip mesajlaşma ve görüntülü konuşma uygulaması olarak biliniyor.

WHASAPP GİZLİLİK SÖZLEŞMESİ TARTIŞMASI NASIL BAŞLADI?

Facebook’un şirketler çatısı altında yer alan WhatsApp 4 Ocak 2021 tarihinde yaptığı bir duyuru ile ‘’Kullanım Koşulları ve Gizlilik İlkesi’’nin 8 Şubat 2021 tarihinde güncelleneceğini bildirmişti. Bu sözleşmede yer alan bazı ibareler ise kullanıcıların tepkisi ile karşılaştı.

Tepki ile karşılanan konu ise “Kullanım Koşulları ve Gizlilik İlkesi” içinde yer alan değişikliğine onay verilmesi halinde kullanıcıların bazı verilerinin Facebook ve bağlı şirketlerle paylaşılabilecek olması, onay verilmemesi halinde ise güncelleme tarihinden sonra uygulamanın kullanıcı tarafından kullanılamayacak olmasıydı. Haliyle bu koşulları kabul etmeyen kullanıcılar WhatsApp dışında kullanabilecekleri diğer alternatif uygulamalara yönelmeyi tercih etti.

Özellikle sosyal medya üzerinden tepki ile karşılaşan WhatsApp, gizlilik sözleşmesini tamamen geri çekmedi ancak 15 Mayıs 2021 tarihine kadar erteledi. Bu kapsamda ‘sözleşmenin yanlış anlaşıldığını’ dile getiren WhatsApp, konu hakkında bilgilendirici paylaşımlar yapmaya başladı. Gerek blog yazıları gerekse WhatsApp hikayeleri ile kullanıcılara ulaşmaya çalışan WhasApp için 15 Mayıs önemli bir tarih.

Av. Ekin Dolgun ve Stj. Av. Melda Yılmaz tarafından derlenen ‘’Whatsapp Gizlilik Sözleşmesi Kapsamında Hukuki Değerlendirmelerimiz’’ yazısında da açıkça belirtildiği gibi ‘’Whatsapp tarafından sunulan “Gizlilik İlkeleri” uyarınca, uygulama üzerinden yapılan görüşmeler sadece iletişim taraflarının okuyabildiği bir şifreleme sistemi olan “uçtan uca şifreleme” (end to end encryption) yöntemiyle korunmaktadır. Uçtan uca şifreleme ile gönderenin Whatsapp aracılığıyla iletmiş olduğu fotoğraf, ses kaydı, video, mesaj gibi içerikler yalnızca gönderici ve alıcı tarafından görülebilmekte olup, iletişimin tarafları haricinde üçüncü bu içerikleri okuyabilmesi için şifre anahtarı olarak adlandırılan koda sahip olmaları gerekmektedir.’’ yazıyor.

Bu yöntemle gönderenin ilettiği mesaj içeriği şifrelenerek alıcıya ulaşıncaya kadar Whatsapp dahil olmak üzere gönderici ve alıcı haricinde herhangi üçüncü kişi veya kurum tarafından okunmuyor. Bir diğer yandan Whatsapp üst verileri (meta-data) ve bünyesinde bulunan yedeklemeler şifrelenmiyor.

Dolayısıyla, meta-datalar ve yedeklemeler Facebook ve diğer grup şirketleri(Instagram) ile paylaşılması tehlikesini doğuruyor. Bu verilerin paylaşılması ile de kullanıcıların günlük alışkanlıklar ve hareketleri şirketler tarafından takip edilebilir duruma gelecek.

, BU SÖZLEŞMEYİ KABUL ETMEYEN KULLANICILAR ARTIK WHATSAPP’I KULLANAMAYACAK MI?

Kısmen evet. Kullanıcılara 120 gün içinde verilerini silmesi için süre tanınacak. Hesapları aktif değil pasif kaldığı takdirde de 120’inci günün sonunda hesap bilgileri silinecek.

Whatsapp tarafından toplanan bazı verilerin Facebook ile paylaşılacak olması Türk Hukuk sistemi açısından 7 Nisan 2016 tarihli ve 29677 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (“KVKK”) ile mevzuata giren “kişisel veri” kavramına işaret ediyor.

KVKK’nin amacı, “[…] kişisel verilerin işlenmesinde başta özel hayatın gizliliği olmak üzere kişilerin temel hak ve özgürlüklerini korumak ve kişisel verileri işleyen gerçek ve tüzel kişilerin yükümlülükleri ile uyacakları usul ve esasları düzenlemek” olarak tanımlanmıştır. Whatsapp tarafından yapılan güncellemeye istinaden KVKK ile öngörülen bazı esasları özetlemekte fayda vardır.

KVKK’nin 5. maddesine göre; kişisel verilerin işlenebilmesi için ilgili kişinin açık rızasının bulunması gerektiği, 8. maddesinin 1. fıkrasında kişisel verilerin ilgili kişinin açık rızası olmaksızın aktarılamayacağı ve 9. maddesinin 1. fıkrasında kişisel verilerin ilgili kişinin açık rızası olmaksızın yurt dışına aktarılamayacağı düzenlemeleri yer almaktadır.

KVKK’nin 3. maddesinde ise, açık rızanın tanımına yer verilmiştir. Açık rızanın varlığından bahsedebilmek için KVKK’de yer alan tanım kapsamında açık rızanın, belirli bir konuya ilişkin olması, rızanın bilgilendirmeye dayanması, özgür iradeyle açıklanması gerekmektedir.

Bu noktada değerlendirildiğinde özgür iradeyle açıklaması önemli hale geliyor. Zira kullanıcılarını açık rızasının alınması bir ürün veya hizmetin sunulmasının ya da ürün veya hizmetten yararlandırılmasının ön şartı olarak ileri sürülmemelidir. Dolayısıyla, Whatsapp’ın gönderdiği sözleşmeyi kabul etmeyen kullanıcıların Whatsapp’ı kullanmaya devam edemeyeceği, hesaplarının silineceği tek taraflı olarak dikte edilmektedir.

HESAPLARIN SİLİNMESİ BİR DAYATMA

Bu sebeple Bilişim hukuku alanında uzmanlığı bulunan İstanbul Aydın Üniversitesinde hukuk dersleri veren Doç. Dr. Murat Volkan Dülger konu hakkında açıklamalarda bulundu. Dülger, temelde bu sözleşme ve maddelerden ziyade kullanıcıların bu gizlilik sözleşmesini kabul etmemesi halinde ‘hesaplarının silinmesi’ ibaresi bir dayatma olarak kabul gördüğü için hukuka ayrı diyor.

KVKK tarafında ‘açık rıza’ dayatamazsın diyor ancak WhatsApp açıkça bu durumu dayatıyor. Olmazsa olmaz bilgileri zaten WhatsApp bizden istiyor ve biz de veriyoruz ancak ‘özel verilerin’ sorulması ve bunu vermek istemeyenlerin cezalandırılması kabul edilebilir değil.

Bu durumda WhatsApp Gizlilik Sözleşmesi KVKK’yi ihlal ediyor. Kabul etmediğimiz takdirde uygulamadan çıkmak için 120 günümüz bulunuyor. Bu 120 günlük süreçte ise kullanıcılar isterse bilgilerini kendileri silebiliyor.

HUKUKA AYKIRI BİR KARAR

Dülger, 120 günlük sürenin de nasıl işleyeceğini anlattı. WhatsApp’ın gizlilik sözleşmesini kabul edilmediği takdirde size artık hizmet sunmayacağını ancak 120 günlük süre boyunca kullanıcıların kendi verilerini silme şansı tanıdığını söylüyor. Sözlerine şu şekilde devam ediyor:’’ Bu Türk hukukuna aykırı. Zaten ABD’de kurulduğu için kendi kurul kararlarını bizlere uygulamak istiyor.’’

Diğer mesajlaşma uygulamalarına geçmeyi düşünüyor musunuz diye sorduğumuzda ise, ‘Signal ve benzeri uygulamalar aynı sistemleri kullanıyor. Bu sebeple güvenlik açısından değişen bir şey yok’ diyor ve WhatsApp kullanmaya devam edeceğini söylüyor.

ÜCRETSİZ UYGULAMALARDA ASIL ÜRÜN BİZİZ

Hukuki açıdan yaklaşıldığında oldukça önemli noktaları içinde barındıran WhatsApp gizlilik sözleşmesi için Üsküdar Üniversitesi İletişim Fakültesi öğretim üyesi ve yeni medya/gazetecilik alanında dersler veren Prof. Dr. Süleyman İrvan ile konuştuk. Kişisel verileri paylaştığını söylüyor ve şu sözlerine şöyle devam ediyor:

’’WhatsApp’ın kişisel verilerimize kapsamlı erişimi ve bu verileri özellikle Facebook ile paylaşmasını içeriyor. Kısaca söylemek gerekirse, eğer bir ürün ya da platform ücretsizse asıl ürün biz kullanıcılarız demektir. Eğer sosyal medyaya ücretsiz erişim sağlıyorsak karşılığında bu platformların bizim verilerimizi kullandıklarını biliyor olmamız gerekir. ‘’

Twitter hesabından yeni medya öğrencilerine ve gazetecilere seslenen İrvan, konu hakkında farklı uygulamalara geçmenin anlamsız olduğuna vurgu yapıyor. Diğer uygulamaların da farksız olduğunu söyleyen İrvan:’’ Aslında benzer uygulamalar da aynı mantıkla hareket ediyorlar. Kişisel verilerinizin kullanılmasını istemiyorsanız bu uygulamaları hiç kullanmamanız daha iyi olur. Açıkçası WhatsApp yerine başka bir platforma geçmenin bir anlamı olmadığını düşünüyorum. Tabii ki mesajlaştığınız kişiler toplu olarak başka bir platforma göç etmişse sizin de geçmeniz zorunlu hale gelecektir. ‘’

Prof. Dr. Süleyman İrvan bir öğretim görevlisi olarak WhatsApp kullanmaya devam edeceğini zira Whatsapp’ın verileri paylaşacağını ifade ettiği Facebook’un da kullanıcısı olduğunu belirtiyor. Facebook’un kişisel verilerini kullandığını halihazırda belirten İrvan, bunun farkında olmamız ve bu platformları daha bilinçli kullanmamız daha önemli olduğunu düşünüyor.

120 GÜN MESELESİ NEDİR NE OLACAK?

WhatsApp 120 gün boyunca aktif olmayan hesapları otomatik olarak silecek. Yani temelde kullanıcılar ya gizlilik sözleşmesini kabul edecek ya da sohbet geçmişini indirerek başka bir mesajlaşma uygulamasına geçecek. Yani siz sözleşmeyi kabul etmezseniz 120 gün içinde hesabınız pasif hale getirilecek. Eğer hesabı aktif hale getirmezseniz de hesabınızla ilgili verilerin tamamı otomatik olarak silinecek.

Nilay Kamu/milliyet.com.tr