ÇİĞDEM YÜCESOY SUBAŞI / GÜLCAN SEVİNDİK
Popüler sosyal medya uygulaması TikTok, art niyetli kişilerin takipçilerinden para dilendiği bir adres olarak da kullanılmaya başlandı. TikTok’un bağış yapma ya da hediye yollama özelliğini keşfeden sanal dilenciler, canlı yayın açarak para talep ediyor. TikTok’ta hesap açan kötü amaçlı kişiler, özellikle de çocukları hedef alarak para yollamalarını sağlayacak tuzaklar hazırlıyor.
Sanal dilencilik yapan bu kişiler, yayını takip eden çocuklardan para göndermeye yarayan ikonlar talep ediyor. Ebeveynlerin kredi kartı üzerinden ikon gönderen çocuklar sanal dilencilerin tuzağına düşmüş oluyor.
Son mağdurlardan biri de sanat dünyasının ünlü ismi Demet Akalın oldu. Sanal dilencilerin isteğini yerine getiren Akalın’ın kızı, annesinin kredi kartından 7 bin lira değerinde hediye yolladı. Akalın, sosyal medya üzerinden duyurduğu Tiktok dolandırıcıları için çağrıda bulunarak yardım istedi.
Dilenciler nasıl çalışıyor?
Tiktok’ta takipçi sayısını artırmış kötü niyetli TikToker (Tiktok kullanıcısı) canlı yayın özelliğini açarak takipçilerini yayına davet ediyor. Bu yayın aynı zamanda hediye yani para toplamak anlamına geliyor. Yayın başladığı anda istekler sıralanmaya başlıyor. Yayın yapan kişilerin en çok kullandığı yöntem bağırıp, çığlık atmak. Araba, yat, elmas, şato gibi her birinin yüzlerce lira maddi karşılığı olan ikonları takipçilerden dilenmeye başlıyorlar. “Bir araba atacak babayiğit yok mu”, “bir yat istiyorum”, “para gönderin” diye çığlık atıyor dikkat çekmeye çalışıyorlar. Gelen ikona göre bu çığlıkların şiddeti artıyor, havaya zıplayarak adeta takipçilerine şov yapıyorlar.
İkon gönderenin adını defalarca tekrarlıyorlar. Bu da özellikle çocuk yaştaki takipçilerde etkili oluyor. Takipçi sayısıyla hayranlık duyduğu kişi tarafından adı söylenen çocuk bu kez daha fazla ikon göndermeye başlıyor. Bu da sanal dilencilerin ekmeğine yağ sürüyor. TikToker’a gönderilen hediyeler arasında olan alkış, nazar boncuğu, baklava gibi ikonlar 1 liranın altında değer taşıyor. Ancak şato, unicorn, yat gibi değeri binlerce lira olan ikonlar da hediye adı altında Tiktoker’ın hesabına geçiyor. En pahalı olan spor araba ikonu için gönderici 45 bin lira harcıyor.
Jetonla bağış
Gençlerin ilgisini çeken anlık video ve görüntü paylaşma platformunda bağış adıyla geçen para yollama özelliği de var. İzleyici beğendiği videolar için jeton yollayarak yayın sahibine bağış yapmış oluyor. Bunun için bir hesap açılıyor. 65 jeton karşılığı 8,99 TL’den başlayan bağışlar, 6 bin 607 jetona karşılık 949,99 TL’ye kadar çıkabiliyor.
Gelirler TikTok Cüzdan’da birikiyor
Canlı yayın açan kişi, hediyeleri ve topladığı jetonları Tiktok Cüzdan hesabında birikiyor. Uygulamada, kazanılan parayı çekmek için hesapta 30 dolar bulunma zorunluluğu bulunuyor. Bu bakiyenin olduğu cüzdana IBAN numarası eklenerek hesap sahibi elde ettiği geliri tahsil ediyor. Tiktok yayın yapan kişiye gelen bağış ve hediyelerden elde edilen gelirin yüzde 20 kadarını komisyon olarak alıyor.
Dilenenler arasında aileler de var
Ağırlıklı olarak gençlerin yayın yaptığı görülürken, çocuklarıyla birlikte aileler de dilenmek için bu platforma başvuruyor. “Sanal dilenciyim, Allah rızası için gül, ayıcık, nazar boncuğu, baklava ne varsa atın” diyerek 40 kuruş değerindeki ikonlar için saatlerce yalvarıyorlar. Sosyal medya uzmanları, bu şekilde önemli oranlara varan gelirler elde edildiğini söylüyorlar. Özel içerik üreten bir TikToker, platformda yaygınlaşan dilencilerden rahatsızlığını ifade ediyor. İsminin açıklanmasını istemeyen bir Tiktoker, “Ayda 50-60 bin TL kazandığını söyleyen yayıncılar var. Dilenmek dışında rahatsız edici yayın yaparak para isteyenlere de rastladım” diyerek durumun daha vahim bir tabloda olduğunun altını çiziyor.
TİKTOK JETON VE BAĞIŞ KARŞILIKLARI
65 jeton: 8,99TL
330 jeton: 46,99TL
1321 jeton: 189,99
3303 jeton: 469,99TL
6607 jeton: 949,99 TL
Alkış: 9 jeton
Baklava: 2 jeton
Nazar boncuğu: 5 jeton
Unicorn: 5 bin jeton
Görkemli şato: 20 bin jeton
Altın spor araba: 29 bin 999 jeton
“KALABALIK CADDELERDEN SANAL MECRALARA TAŞINDI”
Uzman Klinik Psikolog Beniz Yılmaz, “psiko-vampir” diye tanımladığı dilencilerin en temel özelliklerini tembellik, yetersizlik, değersizlik ve fark edilme duyguları olarak sıralıyor.
Paraya hemen ulaşma arzusunun dilenmeye sürüklediğini aktaran Yılmaz, “Hiç çalışmadan toplumun duygularını istismar edebilirler ve psikolojik olarak suçluluk, üzüntü gibi duygular hissetmeden toplumu sömürmeye devam edebilirler” diyor.
Peki bu dilencilere para gönderenler nasıl bir psikolojiyle hareket ediyor?
“Duyguları istismar edildiği için acıma ve üzüntü duyarak yardım eli uzatıyor” diye yanıtlayan Yılmaz sözlerini şöyle sürdürüyor: “İnsanlar genellikle yardım etmek amacıyla duyguları istismar edildiği için dilencilere yardım ediyor. Çocuğa kendi parasını çalışarak emek vererek kazanması gerektiği bilinci yerleştirilmesinin ve yetişkin bireylere ise bu davranışının yanlış olduğu hissettirilmesi gerekiyor.”
“GERÇEK İÇERİK ÜRETİCİLERİ DE VAR”
Doç. Dr. Ali Murat Kırık / Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Öğretim Üyesi Dijital İletişim Araştırmacısı
Bir yeteneğin sergilenerek bağış toplanmasına imkan veren canlı yayın uygulamasını keşfeden art niyetli insanlar, saçma ve olağan dışı içeriklerle yaymaya başladı. Sırf daha çok hediye alabilmek için cinsellik de had safhada kullanılıyor. Sosyal medya kullanıcılarının ifadesiyle TikTok dilenciliği giderek yaygınlaşıyor. Hediye yollamak TikTok kullanıcısı için bir motivasyon aracı haline gelmiş durumda. Ancak bunun kötüye kullanıldığı da bir gerçek. Hediye kazanmak isteyen yayıncılar bazen olağandışı davranışlarda bulunabiliyor. Eğitim vermek ya da bir müzik icrasında bulunmak isteyenler için sistemin getirdiği bir avantaj bu. Amacı dışında kullananlar, bu mecrada gerçek içerik üretenleri de gölgelemiş oluyor.
EBEVEYNLER DİKKAT: ÇOCUKLAR TEHLİKEDE
Kartınızı asla çocuklarınızın kullanımına bırakmayın.
Başta çocukların olmak üzere duyguları istismar ediliyor olması açısından suç işleniyor. Böyle bir tuzağa maruz kaldıysanız, Adalet Bakanlığı ve Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunabilirsiniz.
Diğer taraftan satış olmadan gelir elde etme durumu da söz konusu. Bu durumda Hazine ve Maliye Bakanlığı’nı da bilgilendirmek gerekiyor.
İnternet üzerinden dolandırıcılık yapılması ile de siber suç olarak görülüyor.
Çocuğunuzun kartınızı kullanarak yaptığı bu gibi ödemeler için uygulamaya da itiraz edebilirsiniz.
