İnsanlığın robotlara dair hisleri eskiden beri karmaşık ama son yıllarda daha da karıştı. Boston Dynamics gibi şirketlerin geliştirdiği ileri seviye hareket becerilerine sahip robotları hem heyecan ve hayranlıkla hem de “Bunlar yarın öbür gün dünyayı ele geçirip bizi köle yapmasınlar sakın?!” endişesiyle izliyoruz.

Bu tür robotlarla ilgili son çarpıcı adım Facebook’tan geldi. Facebook, daha insansı robotlar üretebilmek için özel bir yazılım geliştirdi. “Dönüm noktası” olarak nitelendirilen bu yazılımla robotların tıpkı bebekler gibi yürümeyi öğrenmeleri amaçlanıyor.

Dilerseniz en baştan başlayalım. İnsanlar manevra yapma konusunda çok başarılılar. İlk adımlarımızı atmaya başladığımız andan itibaren, adımlarımızı zeminin kum, çim, çamur yada beton olmasına göre ayarlıyor, yürüdüğümüzün yolun eğimine göre duruşumuzu değiştiriyor, çıkışlarda ve inişlerde duruma göre hareket etmeyi öğreniyoruz.

Zaman zaman düşsek de deneme yanılma yöntemiyle hangi ortamda ve zeminde nasıl yürümemiz gerektiğine uyum sağlamayı başarıyoruz. Üstelik sırtımızda ya da elimizde bir şeyler taşıyor olmak bile yürüme becerimizi etkilemiyor.

ROBOTLAR SIRA DIŞI DURUMLARDA ÇARESİZ KALIYOR

Robotlara gelirsek, belki birçok açıdan bizden daha avantajlılar ama iş adaptasyona geldiğinde bir makineden öteye geçemiyorlar. Düz yolda başarıyla yürüyen bir robot, kendisine önceden kodlanmadığı takdirde köşeyi dönme ya da karşısına çıkan yokuştan tırmanma becerisine sahip değil. Asfalt zeminde yürümeye alışkın bir robotu kumsala bıraktığınızda içinde bulunduğu yeni ortama kendi kendine alışamıyor.

Teknoloji şirketi IBM ile Massachusetts Teknoloji Enstitüsü iş birliği ile hayata geçirilen MIT-IBM Watson Yapay Zeka Laboratuvarı’nın yöneticisi David Cox’a göre, sözünü ettiğimiz bu durum, günümüzde yapay zekayı en çok zorlayan konuların başında geliyor. Washington Post’a konuşan Cox, sorunu “Karşılarına çıkan tüm sıra dışı durumlara uyum sağlayabilen sistemleri nasıl inşa edersiniz?” sorusuyla özetliyor.

Gelişmiş hareket kapasitesine sahip robotlar afet ve benzeri durumlarda görev yapan acil yardım birimlerinden tarıma, sürücüsüz araçlardan imalat sektörüne birçok sektörde devrim yaratacak. Hatta bir gün karmaşık ev işlerini yapacak robotlara bile sahip olabiliriz. Ancak gelişmiş hareket kapasitesine sahip olmak için makinelerin de insanlar gibi farkında olmadan yaşadıkları tecrübeler üzerinden yeni şeyler öğrenmelerini sağlayacak bir yapıya ihtiyaç var. Bunu yapmak da çok zahmetli, hatta büyük ihtimalle imkânsız görünüyor.

ÇOCUK DÜŞE KALKA BÜYÜR, PEKİ YA ROBOT?

İnsanlar yeni ortamlarda nasıl hareket edeceklerini düşe kalka öğreniyor. Ama robotlar söz konusu olduğunda düşüp kalkmak maliyetli ve uzun zaman alan bir süreç. Çünkü robot düştüğünde büyük ihtimalle hasara uğruyor ve tamir edilmesi gerekiyor. Tamir gerektirmese bile düşüşün ardından elde edilen verilerin robotun işletim sistemine kodlanması gerekiyor. Araştırmacılar bu aşamayı ortadan kaldırmak amacıyla yeni ortamlar yaratıp robotların beyinlerinin bu yeni ortamlara kendiliğinden alışmasını sağlamaya çalışıyor.

Facebook’un dönüm noktası olarak nitelendirilen yeni yazılımı de tam olarak bu soruna çözüm olacak şekilde geliştirildi.

California Üniversitesi, Berkeley ve Carnegie Mellon Üniversitesi uzmanları ile birlikte çalışan Facebook yazılımcıları, öncelikle yapay zekayı kaygan zemin ya da ani bir tırmanış gibi çeşitli çevresel koşullara yanıt vermek üzere eğitmek için simülasyonlar oluşturdu. Ardından köpek benzeri bir robotu hatalarından ders alacak ve ortamdaki ani değişikliklere rağmen gidebildiği kadar uzağa gidecek şekilde eğittiler.

Üçüncü aşamada bu iki stratejiyi bir araya getiren araştırmacılar, “robotun herhangi bir ince ayara ihtiyaç duymadan güçlü ve uyum sağlayabilir hareket becerisi sergilemesini” sağladı.

ENGELLERLE KARŞILAŞTIĞINDA YENİ ŞEYLER ÖĞRENİYOR

Peki bu ne anlama geliyor? Kısaca söylemek gerekirse yapay zeka çevresindeki faktörlere, değişiklikler önceden görmeden adapte olabiliyor. Hareketinin yarıda kesilmesine neden olacak şeylerden kaçmak yerine, sürprizlerden bir şeyler öğrenip onları da hareketine dahil ediyor.

Gözlem yapay zekası aracılığıyla bacakların her yeni hareketi, daha önceki hareketlerinden elde edilen bilgileri de içeriyor. Robotun ayaklarına ya da bacaklarına çarpan engeller, alttaki zemin hakkında robota bilgi veriyor. Yapay zeka tüm bunları kullanarak öğreniyor, gelişiyor.

Rapid Motor Adaptation (Hızlı Motor Adaptasyonu) adı verilen yazılım sayesinde şirketler, daha ucuz ve çok fazla hassas olmayan donanımlarla da mükemmel performans sergileyebilen, daha düşük maliyetli otomat makineler üretebilecek. Robotların ucuzlaması da daha fazla alanda daha gelişmiş robotların sayısının artması için kritik bir adım kabul ediliyor.

KAYMIYOR, DÜŞMÜYOR

Facebook yeni yapay zeka yazılımını yayınladığı bir videoyla görücüye çıkardı.

Videonun başında dört bacaklı bir robot ormanlık bir arazide rahatlıkla ilerlerken görünüyor. Ancak aynı robot iç mekana getirilip kaygan zemin gibi durumlarla karşılaştığında denge sorunları yaşıyor ve yürümekte zorlanıyor.

Bir başka örnekte de sırtına ağırlık torbaları yerleştirilen robot ayakta duramayıp devriliyor.

Ancak Facebook’un yapay zeka yazılımıyla robot zorlansa da ayakta durmayı başarıyor. Hatta üzerine torbalar yerleştirildiği zaman bile yürümeye devam ediyor.

Cihazın üzerinde kamera bulunmuyor. Robotun tüm hareketleri ayaklarındaki ve çeşitli eklemlerindeki sensörlerden gelen verilerin işlenmesiyle şekilleniyor. Bu sensörler bir nevi dokunma işlevi görerek robotun dış dünyayı deneyimlemesini sağlıyor.

İLK DEFA KUMSALDA YÜRÜMEK GİBİ

Araştırmacılar robotun bu tecrübesini insanların ilk defa bir kumsalda yürümesiyle kıyaslıyor. Facebook Yapay Zeka biriminde ve California Üniversitesi, Berkeley’de bilgisayar görmesi üzerine araştırmalar yapan Jitendra Malik, “İlk birkaç adım biraz dengesizdir ama birkaç adımdan sonra kumsalda da sert bir zeminde yürüdüğünüz kadar normal yürüyebilirsiniz” diye konuşuyor.

Yazılımı geliştiren ekip projenin temelini oluştururken çocukların yürümeyi nasıl öğrendiğine dair geçmişte yapılmış araştırmalarda elde edilen verilerden faydalandı.

Robotların gerçek insanlar gibi hareket etmesini sağlayacak yazılımlar geliştirmeye çalışan tek büyük teknoloji şirketi Facebook da değil üstelik.

Örneğin IBM, bir bebeğin yetiştirilmesini simüle eden yapay zeka metotlarını araştırıyor. Amaç bir çocuğun “sağduyu” dediğimiz bilgi türünü nasıl öğrendiğini anlamak ve bunu robotlarda da uygulamak.

Geçtiğimiz yıl Google, tekerlekli robotların “öngörülemeyen ortamlarda” hareket etmesine dair bir çerçeve yayınladı.

FİYATI SPOT’UN 27’DE BİRİ

Hareketli robotlar konusunda öncü olan Boston Dynamics’in Spot isimli robotlarında ise altlarındaki zemini “hissetmelerini” sağlayan bir sistem bulunuyor. Bu sistem sayesinde robotlar göremedikleri ortamlarda bile düşmeden ilerleyebiliyor.

Facebook’un yazılımının en önemli getirisi fiyat avantajı. Boston Dynamics’in Spot robotlarının maliyeti 74.500 dolar. Facebook ise sistemini sadece 2.700 dolara mal olan bir Unitree robotu üzerinde inşa etti.

Washington Post’un “How do you teach robots to navigate new places? Study toddlers.” başlıklı haberinden derlenmiştir.