Altı partinin uzun süredir beklenen Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem mutabakatının içeriği sonunda açıklandı ve liderlerinin imzası ile mühürlendi. 6 temel bölümden oluşan sistem çalışmasına göre; Cumhurbaşkanı yine halk tarafından seçilmeye devam edecek, görev süresi 7 yıl olacak. Cumhurbaşkanı bir dönem görev yapacak ve bir daha aktif siyasete dönemeyecek. Milletvekili seçimi 5 yılda bir yapılırken, seçim barajı yüzde 3’e düşürülecek, yurt dışı seçim çevresi oluşturulacak. Milletvekilleri, siyasi parti yöneticileri ve belediye başkanlarının uymakla zorunlu olduğu bir Siyasi Etik Kanunu çıkarılacak.

CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, Saadet Partisi Genel Başkanı Temel Karamollaoğlu, DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan, Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu ve Demokrat Parti Genel Başkanı Gültekin Uysal dün Ankara Bilkent Otel’de düzenlenen Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem Sunum ve İmza Töreni’ne katıldı.

6 lider imza attı

Altı lider mutabakat metnine, çalışmayı yürüten genel başkan yardımcılarının sunumlarının ardından imza attı. Tören salonuna birlikte giren liderlerin salondaki ve imza sırasındaki oturma düzeni, davetiye de uygulanan alfabetik sıraya göre oldu.

Aynı anda imzaladılar

Sunumun ardından liderler sahneye davet edildiler ve mutabakat metnine aynı anda imza attılar. İmzaların ardından toplu fotoğraf çektiren liderler, salondan gelen alkışlara, alkışla karşılık verdiler.

“Giriş”, “Yasama”, “Yürütme”, “Yargı”, “Temel hak ve özgürlükler” ve “Kamu yönetimi ve siyasi etik” olmak üzere altı bölümden oluşan çalışmanın her bir bölümü, metni hazırlayan komisyonda görev yapan isimler olarak, CHP’den Muharrem Erkek, DEVA Partisi’nden Mustafa Yeneroğlu, Demokrat Parti’den Bülent Şahinalp, Gelecek Partisi’nden Ayhan Sefer Üstün, İYİ Parti’den Bahadır Erdem ve Saadet Partisi’nden Bülent Kaya tarafından sunuldu.

48 sayfa

48 sayfalık bir kitapçıkta toplanan ve önsözünde, “Yarının Türkiye’sini inşa etmek için milletimizin talepleri doğrultusunda önemli bir adım attık. Ülkemize adalet, barış, refah ve huzur getirmesi inancıyla bu sistemi hayata geçirmeyi taahhüt ediyoruz” ifadelerinin bulunduğu çalışmada önce çıkan taahhütler, bölümler halinde özetle şöyle:

Yasama

– TBMM seçimleri 5 yılda bir yapılacak.

– Seçim barajı %3’e düşürülecek.

– Seçim sistemi, nispi temsil sistemi olarak uygulanacak. Yurt dışında yaşayan 6 milyon vatandaş için yurt dışı seçim çevresi oluşturulacak.

– En az %1 oy alan partiler Hazine yardımından faydalanacak.

– Cumhurbaşkanı’nın, veto yetkisine son verilecek.

– Yazılı soru önergelerine süresi içerisinde cevap vermeyen bakana yaptırım uygulanacak.

– Hükümet, Başbakan ve Bakanlar hakkında gensoru verilebilecek. Hükümet ile Başbakan hakkında gensoru, yapıcı/kurucu güvensizlik oyu şartına bağlanacak.

– Devlet sırrı ve ticari sır kavramları, Meclis’in bilgi edinme ve denetim yetkilerini engellemeyecek şekilde yeniden tanımlanacak.

Yürütme

– Cumhurbaşkanı’nı halk tarafından yalnızca bir dönem için seçilecek. Görev süresi 7 yıl olacak,

– Cumhurbaşkanlığı makamı tarafsız bir makam olarak düzenlenecek, varsa partisi ile ilişiği kesilecek.

– Görevi sona eren Cumhurbaşkanı aktif siyasette görev alamayacak.

– Başbakan, TBMM üyeleri arasından belirlenecek.

– Başbakan’ın belirlenmesi bakımından, Cumhurbaşkanı Meclis’te en çok milletvekiline sahip siyasi partiye hükümeti kurma görevini verecek.

– Hükümetin Anayasa’da öngörülen sürede kurulamaması halinde görev, milletvekili sayısıyla doğru orantılı olarak diğer siyasi partilere sırasıyla verilecek.

– Bakanlar, TBMM üyeleri veya ihtiyaç halinde milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Başbakan tarafından atanacak.

– Hükümetin kurulmasında basit çoğunluk, düşürülmesinde ise salt çoğunluk esas alınacak.

– Hükümete istikrar kazandırmak için gensoru ile yapıcı güvensizlik oyu birleştirilecek. Hükümetin düşürülebilmesi, TBMM’nin üye tam sayısının salt çoğunluğuyla yeni hükümetin seçilmesi şartına bağlı olacak. Yeni hükümetin kurulması güvence altına alınmadan mevcut hükümet düşürülemeyecek.

– OHAL ilan etme yetkisi Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu’na ait olacak. Bu yetki, TBMM onayına tabi tutulacak.

Yargı

– Tutuklamanın istisna olması ilkesinin titizlikle uygulanması için tedbir alınacak.

– Anayasa Mahkemesi (AYM) ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AHİM) içtihatları ile uyumlu kararlar alınması ve verilen kararların derhal uygulanmasını sağlayacak düzenlemeler yapılacak.

– Görevini kötüye kullanarak AYM veya AHİM’in hak ihlali kararına sebep olarak devleti tazminata mahkûm ettiren, zarara uğratan hâkimlere ve savcılara tazminat ve zarar rücu ettirilecek.

– HSK kaldırılarak iki farklı kurul oluşturulacak. Adalet Bakanı ve Müsteşarı, Hakimler Kurulu’nda yer almayacak.

– Çoklu baro uygulamasına son verilecek.

– AYM’ye iptal davası açabileceklerin kapsamı genişletilecek. Cumhurbaşkanı, siyasi parti grupları ve Meclis üye tam sayısının onda biri kadar milletvekili iptal davası açabilecek.

– Yargıtay üyeleri, Hakimler Kurulu ve Savcılar Kurulu tarafından seçilecek.

– YSK, Anayasa’da yargı bölümü içerisinde bir yüksek mahkeme olarak düzenlenecek.

– Sayıştay, Anayasa’da bir yüksek mahkeme olarak düzenlenecek.

Temel hak ve özgürlükler

– İfade özgürlüğü; şiddete teşvik, nefret söylemi ya da kişilik haklarına saldırı durumları dışında sınırlandırılamayacak.

– Kadına yönelik şiddetle etkin şekilde mücadele edilecek. Şiddetin önlenmesi adına uluslararası sözleşmeler ve ulusal mevzuat hükümleri etkili şekilde uygulanacak.

– Eğitim müfredatına ilkokul 1. sınıftan itibaren insan hakları ve kadın-erkek eşitliği dersleri konulacak.

– Çevre konusunda uzmanlaşmış yargıçların görev yapacağı “Çevre Mahkemeleri” kurulacak.

Kamu yönetimi ve siyasi etik

– Mülakat uygulamalarına son verilecek, yazılı sınav sonuçları esas alınacak. Yazılı sınavda en yüksek puan alandan başlamak üzere personel alımı yapılacak.

– Yolsuzlukla mücadeleye yönelik mevzuat, Yolsuzluğa Karşı Devletler Grubu (GRECO)’nun tavsiye kararlarıyla uyumlu hale getirilecek. İdari, yargı ve TBMM denetimi etkinleştirilecek.

– Kayyum uygulamalarına son verilecek.

– YÖK kaldırılarak yerine koordinasyon görevi ile sınırlandırılmış üniversiteler arası bir kurul tesis edilecek.

– TBMM üyelerinin, bakanların, siyasi parti genel merkez yöneticilerinin ve belediye başkanlarının uymaları gereken Siyasi Etik Kanunu hazırlanacak.

– Milletvekilleri ve bakanların, konuşma ve katılımlarına karşılık ücret veya bağış aldıkları durumlarda, belirli bir miktarı aşan meblağlarda beyan yükümlülüğü öngörülecek.

Mehtap Gökdemir / ANKARA