David Lynch sinemasına yakından bakış ve en iyi David Lynch filmleri

Lynch, Amerikan sinemasının en önemli yönetmenlerinden ve Film Noir (kara film) akımının önde gelen temsilcilerinden biri. Lynch’in filmlerinde hiçbir şey göründüğü gibi değil. İşte David Lynch sinemasının en iyi örnekleri ve Lynch’in filmlerine yakından bakış…

David Lynch, 1977 yapımı siyah-beyaz filmi Eraserhead ile tanındı. Dune ve Blue Velvet ile artan başarısı 1990’lı yılların sonunda yönettiği Kayıp Otoban (Lost Highway) ile doruğa ulaştı Bunun ardından Mulholland Çıkmazı (Mulholland Drive) ve deneysel kısa filmleri geldi.

Amerikalı yönetmen ve ressam David Keith Lynch 20 Ocak 1946 yılında doğdu. Yönetmen koltuğunda oturduğu filmlerin başında Mulholland Drive (Mulholland Çıkması, 2001), Eraserhead, Dune (1984), Lost Highway (Kayıp Otoban, 1997), Blue Velvet (Mavi Kadife, 1986) geliyor. Yönetmen olarak ona ününü ilk kazandıran filmi ise 1977 yapımı olan siyah-beyaz filmi Eraserhead.

Sadece film değil, dizi de çeken Lynch’in 1990 yapımı 3 sezonluk Twin Peaks (İkiz Tepeler) dizisi de Amerikan dizi tarihine adını yazdırmış dizilerden biri. Sizin için en iyi Lynch filmlerine kronolojik olarak daha yakında bakıyoruz…

FİL ADAM – THE ELEPHANT MAN (1980)

Fil Adam, David Lynch’in 2. uzun metraj filmi olarak biliniyor. BAFTA En İyi Film Ödülü’nü alarak büyük bir başarıya ulaşan ve gerçek bir hikayeden uyarlanan film 1880’ler Londra’sında geçiyor. Doktor Treves şehrin arka sokaklarında gezinirken bir gezici sirke rastlar. Ancak bu sirkte farklı bir gösteri vardır. Sirkin başrolündeki John Merrick doğuştan engellidir. Doktor Treves fil görünümlü Merrick’i tedavi etmek ister. Filmde Anthony Hopkins, John Hurt ve Anne Bancroft gibi başarılı oyuncular yer alıyor.

DUNE (1984)

İşte klasik bir David Lynch filmi. Aynı adlı bilim kurgu romanından uyarlanmış Dune’un Türkiye’de geçtiğimiz senelerde bir başka versiyonunu izledik. Frank Herbert’ın bilim kurgu romanından uyarlanan filmde Çöl gezegeni Dune farklı ırklar taraıfından istilaya uğrar. Gezegendekiler kurtarıcılarının gelmesini beklerler. 1984 yılı Lynch yapımı Dune’da karakterlerin iç konuşmalarına bolca yer verilir. Yeni versiyonda bu tür detaylar yer almıyor. Ancak Lynch versiyonunda da Paul’un güçleri tamamen anlaşılmıyor; açıklayıcı olmayan semboller ve metaforlar bulunuyordu. Yeni filmde Paul’ün güçlerini görmek ve anlamak bir miktar daha kolay. Ancak bir Dune sevdalısıysanız, Lynch’in bu versiyonunu mutlaka izlemeniz gerektiğini söyleyebiliriz.

VAHŞİ DUYGULAR – WILD AT HEART (1990)

David Lynch’in ilgi çekici filmlerinden olan Vahşi Duygular’da, Nicolas Cage, Sailor karakterine, Laura Dern ise Lula karakterine hayat veriyor. Filmde, birbirlerine tutkuyla bağlı olan Sailor ve Lula’nın birlikteliklerine karşı olan Lula’nın annesi ayrılmaları için elinden geleni yapar. Sonunda Lula’nın yüzünden Sailor tutuklanır. Cezasını çekip hapisten çıkınca Lula’yı alarak uzaklara gidecektir ancak bu yolculukta onları durdurmak isteyenler vardır!

İKİZ TEPELER: ATEŞTE BENİMLE YÜRÜ – TWIN PEAKS: FIRE WALK WITH ME (1992)

“İkiz Tepeler: Ateşte Benimle Yürü” filmi; İkiz Tepeler’in dizisi kaldırıldıktan bir yıl sonra beyazperdeye Fire Walk with Me ismindeki devam filmiyle geri döndü. Laura Palmer cinayetini çözmek için karakterin son haftasını izlediğimiz filmde, yönetmen cinayeti netleştirmek yerine daha çok kafa karışıklığı ekler. Kült televizyon dizisinin beyazperdede devam eden trajedisi kesinlikle görülmesi gereken David Lynch filmleri arasında.

Bu film David Lynch ve Mark Frost’un kült TV dizisi İkiz Tepeler’in hemen öncesinde geçen olayları anlatıyor. Yapımcıların deyişiyle, Laura Palmer’ın son 7 gününü… İlk yarım saat, kırk beş dakikasında FBI ajanı Chet Desmond’un, garson kız Teresa Banks’ın ölümünü araştırması anlatılıyor. Sonrasında 1 yıl ileri sarıyoruz ve TV dizisinin ana eksenini oluşturacak olan Laura Palmer’ın ölmeden önceki son bir haftasına şahitlik ediyoruz. Filmde, tıpkı dizide olduğu gibi Müfettiş Gordon Cole rolünü Lynch üstleniyor.

KAYIP OTOBAN – THE LOST HIGHWAY (1997)

1997 yapımı olan Kayıp Otoban filminde, Fred Madison’un evlendiği kadının geçmişi bir sırdır. Fred için geçmiş bir saplantı halini alır. Fred, bir cinayetin ardından kendini hiç ummadığı bir yerde bulur. Filmde Bill Pulman’ı Fred rolünde görüyoruz. Ayrıca kadrosunda Patricia Arquette, Robert Blake ve Jennifer Sayme olan filmde David Lynch de oyuncu olarak yer alıyor.

MULHOLAND ÇIKMAZI (MULHOLLAND DRIVE, 2001)

Yönetmenliğini ve senaristliğini David Lynch’in üstlendiği; psikolojik gerilim, gizem ve dram türlerindeki 2001 çıkışlı bir Amerikan-Fransız filmi Mulholland Drive’da başlıca rollerde Naomi Watts, Laura Elena Harring ve Justin Theroux yer alıyor.

Mulholland Drive, ilk başta Twin Peaks dizisinin spin-off‘u olarak tasarlandı. Bu spin-off dizisinin Twin Peaks’te Sherilyn Fenn’in hayat verdiği Audrey Horne karakterine odaklanması planlanıyordu. Dizi, sınıf arkadaşı Laura Palmer öldürüldükten sonra Twin Peaks’ten ayrılıp bir oyuncu olma hayaliyle Hollywood’a gelen Audrey’nin hikâyesini anlatacaktı. Bu fikirden vazgeçilince Audrey’nin yerini Betty karakteri (Naomi Watts) aldı.

David Lynch’in izleyiciyi hayal ile hakikat arasında gidip gelen rahatsız edici bir yolculuğa çıkardığı film, hikâyesini Betty ve Rita karakterleri üzerinden kuruyor. Filmde, Betty Elms, en büyük hayali Hollywood’da ünlü bir aktrist olmak olan bir kadındır. Bunun için Hollywood’a doğru bir yolculuğa çıkmıştır. Burada kendi hayatında mükemmel bir noktaya ulaşmış olan bir kadınla tanışır ve onun başarılarına hayran kalır.

Bu arada Mulholland Drive gerçekten Amerika’da olan bir otoban. Los Angeles, Kaliforniya’da adını William Mulholland’dan alan yolun bir kısmı Mulholland Highway olarak adlandırılıyor.

BONUS: BENİM GÜZEL OĞLUM, NE YAPTIN SEN? – MY SON, MY SON, WHAT HAVE YE DONE? (2009)

David Lynch ve Werner Herzog’un bir araya gelerek yaptığı bu film gerçek bir suç hikayesini beyaz perdeye aktarıyor. Tiyatro oyununa hazırlık için çalışan genç aktör Michael Shannon, öz annesini kılıçla öldürür. Filmin hikayesi de buradan esinlenerek izleyicilere sunulmuştur. Polisiye, dram, gizem ve gerilim türünden hoşlananların seveceği bir senaryo bulunmaktadır. Filmde David Lynch yapımcı olarak yer alıyor. Oyuncular arasında ise Michael Shannon, Willem Dafoe, Chloe Sevigny ve Udo Kier gibi muhteşem oyuncular yer alıyor.

Beyazperdede böyle buluşmayı her zaman görme imkanımız olmuyor. Biri, sadece Amerikan sinemasının değil, dünya sinemasının en sıradışı yaratıcılarından biri; David Lynch! Diğeri ise, epik sinemadan belgesele farklı türlerde başyapıtlar vermiş, daima orijinal olmayı başarmış Avrupalı bir sinemacı; Werner Herzog.

Werner Herzog ve David Lynch’in bir araya geldiği, Lynch’in yapımcı olarak destek verdiği ve yönetmen koltuğunda Herzog’un oturduğu My Son, My Son isimli proje, Herzog ve asistanı Herbert Golder tarafından yazıldı. Gerçek bir olaydan esinlenen yapım, zihninde bir Sofokles oyununu canlandırıken annesini kılıçla öldüren bir gencin trajik hikayesini öncesi ve sonrasıyla anlatıyor.

DENEYSEL DAVID LYNCH FİLMLERİ

THE GRANDMOTHER (1970): David Lynch, aynı anda hem dokunaklı ve ince, hem de bir kâbusu andıran masalsı bir dünya yaratıyor. Bunu hayata geçirmek için animasyondan stop-motion’a farklı teknikleri bir arada kullanıyor. Görselliğiyle insanı afallatan bu kısa filmi unutulmazlar arasına sokan ise emsalsiz ses tasarımı.

DUMBLAND (2002): David Lynch imzalı bir sitcom neye benzerdi merak ediyorsanız, bu web dizisi size aradığınız yanıtı verebilir. David Lynch’in hem animasyonlarını hazırlayıp hem de seslendirdiği 8 bölümlük Dumbland, cehennemden çıkıp gelmiş taşkın bir komşunun portresi.

THE ALPHABET (1969): David Lynch, ikinci kısa filmini, “bir şeyler öğrenmekle ilişkilendirilen korkulara dair bir kâbus” olarak niteliyor. Animasyon ve live-action’ın avangard bir karışımı olan The Alphabet, yönetmenin sonraki filmlerinde de göreceğimiz, naif bir masumiyet ile ürkütücü karanlığı bir arada veriyor.

DAVID LYNCH’İN ALDIĞI ÖNEMLİ ÖDÜLLER