Arabalarımıza koyduğumuz yakıt fiyatları aldı başını gidiyor. Benzin, mazot, otogaz derken her gün farklı bir yakıt birimine zam geldiğini görmeye başladık. Akaryakıt istasyonlarına gitmeye çekindiğimiz bugünlerde arabaları nasıl çalıştıracağımızı da merak eder olduk. Madem arabamıza normal yakıt alamıyoruz, işleri biraz daha ilginçleştirebiliriz. Bugün sizlere arabanıza yolcu uçaklarında kullanılan jet yakıtı kullanırsanız neler olacağını açıklayacağız.
Yolcu uçakları tarafından kullanılan jet yakıtı ya da daha net tabirle Jet-A, ismindeki jet ifadesi nedeniyle büyük bir beklenti yaratıyor olsa da aslında daha az rafine ve ucuz olduğu için kullanılıyor. Tüm jet yakıtları arasında en yaygın olanı Jet-A’nın yapısı daha çok dizele benzer. Yani benzinli araba kullanıyorsanız arabanıza jet yakıtı eklemeyi çok fazla düşünmeyin. Çünkü benzinli motorlardaki bujiler jet yakıtını ateşlemek için yeterli kıvılcım üretemez. Tıpkı benzinli araçların mazotu ateşleyememesi gibi.
Jet yakıtı nedir, benzin ve mazotlardan farkı ne?
“Jet” yakıtı denildiğinde aklımıza uçak hızlarında giden arabalar gelebilir, ancak şimdiden söyleyelim, hayal ettiğiniz şey olmayacak. Jet yakıtını benzin ve mazottan ayıran bazı ufak detaylar var. Jet yakıtının iki ana türü bulunuyor. Jet-A ve Jet-B. Jet-B, daha çok askeri amaçlarla kullanılırken Jet A daha çok yolcu uçakları tarafından tercih edilen daha ucuz bir alternatif.
Benzin ile Jet-A yakıtı arasındaki farka baktığımızda farklı hidrokarbon sayıları olduğunu görüyoruz. Benzin, bağlı molekülleri 7 ila 11 karbon atomu içeren hidrokarbonlardan oluşurken jet yakıtında 12 ila 15 karbon atomu aralığındaki hidrokarbonlardan oluşuyor. Jet yakıtı hakkında en bilinen açıklama ise çoğunluğu kerosenden oluştuğudur. Mazota baktığımızda ise 9 ile 25 karbon atomu aralığında hidrokarbonlardan oluştuğunu görüyoruz. Bu bileşenler ışında jet yakıtının mazota daha yakın olduğunu, bu sebeple dizel araçların jet motoruyla çalışması teorik olarak mümkün görünüyor.
Jet yakıtının benzin ve dizel yakıtlara göre diğer farkı içerisine eklenen katkı maddeleridir. Antistatik kimyasallar, buz çözücü maddeler, antikorozif ve anti-bakteriyel maddelerin yer aldığı jet yakıtları, hataya yeri olmayan yüksek hava şartlarına uygun olacak şekilde geliştirilmiştir.
Arabaya jet yakıtı konulursa ne olur?
Jet yakıtları ile otomobil yakıtları arasındaki en büyük farklardan biri farklı ısı aralıklarında çalıştığıdır. Bir uçak için üretilen jet yakıtları, bu uçakların motorları için tasarlanmıştır. -40 santigrat derecelerde donmadan çalışabilen bu yakıtlar, daha normal sıcaklıklarda çalışması için geliştirilen araba motorlarına eklendiğinde bazı sorunlar yaşıyor. Benzinli bir motora jet yakıtı eklenirse bir süre bu yakıt türüne dayanacak, ancak sonrasında teklemeler yaşamaya başlanıp en sonunda da duracaktır. Jet yakıtının yapısı nedeniyle yakıt pompasına ve yeterli yağlanma olmayacağı için genel olarak motora zarar verecektir.
Dizel motorlara baktığımızda ise jet yakıtının aslında kullanılabileceğini görüyoruz. Teorik olarak mümkün olan bu durum, gerçekliğe girdiğinde çeşitli zorluklara neden olur. Her ne kadar dizel motorlarda jet yakıtı çalıştırabiliyor olsak da farklı yanma dereceleri nedeniyle motoru zorlayacaktır. Ayrıca jet yakıtı, ister benzinli isterse de mazotlu araçlarda hız artışı sağlamaz. Hatta motora uygun olmadığı için araba motorları için üretilmiş akaryakıtlara göre daha düşük verimlilik sunacaktır.
Tüm bunlara istinaden Toyota, 2012 yılında kutuplara yapılacak bir sefer için Toyota Hilux kamyonet filosu için jet yakıtı kullanmıştı. Aşırı soğuk iklimlerde yaklaşık 70.000 km yol kat eden bu araçlar, daha düşük sıcaklıklarda bile donmayan jet yakıtıyla sorunsuz bir şekilde çalıştı.
Arabaya uzay mekiği yakıtı konulursa ne olur?
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde (MIT) uçak ve uzay alanında öğretim elemanı olan Manuel Martinez-Sanchez, uzak mekiklerinin motorlarını çalıştıran sıvı hidrojen yakıtının dizel araçları da çalıştırabileceğini açıkladı. Buradaki tek sorun hidrojeni sıvı halde tutmak için -257 derecede depolama ihtiyacı oluyor. Bu da arabayı ve elbette ki motoru donduracak kadar düşük bir sıcaklık.
Webtekno
