Sinemanın ustası: Andrey Tarkovski kimdir?

Fotoğraf: IMDb

Sinema tarihinin en önemli yönetmenlerinden biri olan Andrey Tarkovski, doğum gününde anılıyor. 4 Nisan 1932’de dünyaya gelen ve 29 Aralık 1986’da 54 yaşındayken yaşamını yitiren Tarkovski, Glasnost öncesi kuşağın en iyi yönetmeni olarak kabul ediliyor. Aynı zamanda yazar ve aktör olan Rus yönetmenin filmleri, ölümünün üzerinden geçen 34 yıla rağmen hala birer başyapıt olarak izleniyor.

İşte filmin ustası olarak kabul edilen Andrey Tarkovski’nin hayatı ve eserleri…

ANDREY TARKOVSKI KİMDİR?

Şiirsel sinemanın önde gelen isimlerinden Andrey Tarkovski, 4 Nisan 1932’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nde doğdu. Sergei Eisenstein’den sonra adı en çok duyulan Sovyet sinemacılardan biri olan Andrei Tarkovsky (Ünlü şair Arseniy Tarkovsky’nin oğlu), VGIK Sovyet Film Okulu’na girmeden önce müzik ve Arapça eğitimi aldı. VGIK’te saygın yönetmen Mikhail Romm’un öğrencisi oldu. Romm öğrencilerini bireysel yeteneklerini geliştirmek yolunda teşvik eden bir entelektüeldi.

İLK UZUN METRAJLI FİLMİ, VENEDİK FİLM FESTİVALİ’NDE ÖDÜL ALDI

Tarkovsky uluslararası sinema arenasında, ilk uzun metrajlı yapımı olan Ivanovo detstvo (İvan’ın Çocukluğu – 1962) ile dikkatleri üzerine çekti ve Venedik Film Festivali’nde büyük ödül kazandı. II. Dünya Savaşı yıllarında on iki yaşında bir casusun hikâyesini anlatan bu ödüllü film, ikinci yapımı için otoritelerde büyük bir beklenti oluşturdu.

FİLMLERİ YASAKLANDI

İkinci filmi Andrei Rublyov (Andrey Rublev – 1969), 1971’e kadar Sovyet yetkililerce yasaklanmış olarak kaldı. Cannes Film Festivali dahilinde, ödül almaması için kasıtlı olarak festivalin son günü sabah saat 04.00’de gösterilmesine rağmen bir ödül kazanmayı başardı. 1972’de ünlü bilimkurgu yazarı Stanislav Lem’in aynı adlı romanından uyarlanan Solyaris (Solaris), Stanley Kubrick’in 2001: Bir Uzay Destanı’na Sovyetlerin cevabı olarak görüldü ancak Tarkovsky bunu hiçbir zaman kabul etmedi. Solaris gezegeninin yörüngesindeki bir uzay istasyonunda yaşanan doğaüstü olayların ve insanların hayalleri ve vicdan muhasebeleri üzerine derin bir gerilim-bilimkurgu filmi olan Solaris, diğer yapıtlarına göre daha rahat bir şekilde seyirciyle buluştu ancak 1975’te çektiği Zerkalo (Ayna) ile tekrar Resmi Engellere takıldı. Tarkovsky’nin kendi çocukluğundan kalma bazı anıları ile, kırklı yaşların sonundaki bir adamın çocukluğu, annesi ve savaş ile ilgili anılarında Sovyet halkına farklı bir bakış açısı sunan bu film yine pek çok resmi otorite tarafından yasaklanması gereken bir film olarak görüldü.

SON FİLMİNİ, BERGMAN’IN EKİBİYLE TAMAMLADI

Bir sonraki film Stalker (İz Sürücü – 1979), ilk versiyonun bir laboratuvar kazası ile yok olmasından sonra, çok düşük bir bütçe ile yeniden çekilmek zorunda kaldı. Tarkovsky sinemasının belirgin özelliklerinden olan ağır ve uzun planların, özenli kompozisyonların, derin anlamlar içeren diyalogların en güzel şekilde kullanıldığı bu filmi takip eden ve resmi makamların izni ile İtalya’da çekilen Nostalghia (Nostalji – 1983) Andrei Tarkovsky’nin sıla özlemini dışa vurduğu ve sürgünde çevirdiği ilk filmidir. Son filmi Offret (Kurban – 1986)’in çekimlerini İsveç’te, Ingmar Bergman’ın ekibi ile tamamladı. Aynı sene Cannes Film Festivali’nde tam dört ödül alarak festivale damgasını vurdu. 28 Aralık 1986 tarihinde, Paris’te akciğer kanseri sebebiyle hayata veda etti.

1990’da “sinema sanatına olağanüstü katkısı, evrensel insani değerleri ve hümanist düşünceleri olumlayan yenilikçi filmleri” nedeniyle Tarkovsky’ye Lenin Ödülü verildi.

FİLMLERİ

– Kurban Offret – Sacrificatio (1986)

– Tempo di viaggio (1983)

– Nostalji – Nostalghia (1983)

– İz Sürücü – Stalker (1979)

– Ayna – Zerkalo (1975)

– Solaris – Solyaris (1972)

– Andrey Rublev – Andrei Rublyov (1969)

– İvan’ın Çocukluğu – Ivanovo Detstvo (1962)

– Silindir ve Keman – Katok i Skripka (1960)

– Bugün Kimse İşten Çıkarılmayacak – Segodnya uvolneniya ne budet (1959)

– Konsantre – Kontsentrat (1958)