Notre-Dame de Sion Özel Fransız Lisesi’nde ilginç bir sergi önceki gün izleyiciyle buluştu. “Fransızca, Bir Şehrengiz Ayna, 1850-1950” başlıklı sergi, Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne geçişi reklamlar üzerinden ayna gibi günümüze yansıtıyor.
Osmanlı’yla Fransa ilişkilerini ayrıntılarıyla anlatmaya gerek yok, ancak neler gördüğümüze gelmeden önce birkaç temel bilgi, sergiyi anlamamıza katkıda bulunacak. Osmanlı ve Fransa arasında ilk dostluk ilişkileri Kanuni Sultan Süleyman ile I. François tarafından 16. yüzyılda başlatıldı. Sonra da aralıksız sürdü. Bu süreçte Fransızca, Osmanlı topraklarında kendine diğer dillerden daha fazla yer edindi. Notre-Dame de Sion Fransız Lisesi de bunun bir örneği, Türkiye’nin ilk kız okulu olarak Osmanlı başkentinde 19. yüzyılda öğrencilere kapılarını açtı. Buradan yola çıkarak serginin konusuna, yani Fransızca reklamlara neden ihtiyaç duyulduğu anlaşılabilir. Yine 19. yüzyılda Osmanlı’da ilk gazete örneklerini görmeye başlıyoruz. Reklam da aşağı yukarı aynı tarihlerde gazetelere giren bir kavram. 1830’larda Osmanlı basınının ortaya çıkmasından önce, ilk gazeteler Fransızca yayımlanıyor. On sekizinci yüzyılın sonundan 1980 yılına kadar Türkiye’de tamamen veya kısmen Fransızca yayımlanmış 700’den fazla süreli yayın olduğunu öğreniyoruz. Bu süreli yayınlardan yaklaşık 400’ü Osmanlı döneminde gün yüzüne çıkıyor.
EV ALETLERİ, BANKALAR…
Sergiye gelecek olursak, 100 yıllık bir süreç içinde insanlar tarafından tüketilen reklamları görüyoruz. Şimdilerde olmayan şarap ve içki firmalarının, ilaçların, teknolojinin ilerlemesiyle kullanımdan kalkan ev aletlerinin, günümüzde hâlâ yaşayan şirketlerin, bugün Diyanet İşleri’ne devredilmiş olan ve kent belleğinde önemli bir yeri bulunan tarihi Bomonti Bira Fabrikası’nın ve tabii ki bankaların reklamları… Bunların arasında Cumhuriyet gazetesinin ilk yıllarında Fransızca basılan ekinde bulunan reklamlar sergiye bizim için ayrı bir anlam katıyor. Yanı sıra Notre-Dame de Sion’un ilk yıllarından fotoğraflar ve öğrencilerin üniformalarından örnekler, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti’yle Fransa arasındaki ilişkileri anlatan video gösterimleri de sergide yerini alıyor. Osmanlı’dan kalan ve üzerinde üç farklı dil (Osmanlıca, Fransızca ve Ermenice) yer alan fatura örnekleri de bulunuyor.
Serginin seçkisi Salt Araştırma, İBB Atatürk Kitaplığı, Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Bibliothèque nationale de France’tan seçilmiş Fransızca kaynaklar ile Hacı Bekir, Kurukahveci Mehmet Efendi, Sabuncakis vb. müesseselerin özel arşiv ve koleksiyonlardan ortaya çıkarılmış.
KÜRATÖR ANLATIYOR…
Serginin küratörü Aylin Koçuniyan’ın küratörlüğünü yaptığı 4. sergi. Koçuniyan, serginin içeriğini şöyle anlatıyor: “Grafik değerleri ve kullandıkları çarpıcı dil açısından çok etkileyici yirmi kadar reklam seçtik. Osmanlı’dan Cumhuriyete uzanan bu reklamlar büyük formatta sergileniyor. Sadece belgesel nitelikteki bir sergiden kaçınmak için interaktif bir ortam kurgulamayı da düşündük. Bu amaçla sergi mekânındaki ekranlara yüze yakın reklam yansıtılacak.” Küratörün de dediği üzere sadece posterlerden oluşan bir sergi değil. Ekranlar aracılığıyla sergi mekânına sığmayan birçok reklam da görülebiliyor. Öte yandan serginin en başında Osmanlı-Fransa ilişkilerinin anlatıldığı bir video gösterimi de var.
