7 Mayıs 1960, Türkiye demokrasi tarihinin kara günlerinden birisi. yapılan darbe ile dönemin başbakanı Adnan Menderes ve Demokrat Partililer Yassıada’ya götürüldü. Orada hapsedilip yargılandı. CNN TÜRK Menderes’in 11 ay boyunca kaldığı o odayı görüntüledi.
Yapılan darbe ile o dönemin başbakanı ve çok sayıda Demokrat Partili tutuklanarak Yassıada’ya götürüldü. 27 Mayıs darbesi döneminde Demokrat Partililer’in yargılandığı Yassıada’nın adı “Demokrasi ve Özgürlükler Adası” olarak değiştirildi.
“Adnan Menderes Yassıada’da, 11 ay boyunca zor koşullar altında kaldı bu yatakta yatıp bu masada oturdu ama bu küçük odada her zaman bir subay başında odanın içine nöbet tuttu. Ancak Adnan Menderes ve subayın konuşması yasaktı. Şu an içeriye gün ışığı giriyor olsa da Adnan Menderes bu odada kalırken pencere tamamen kapatılmış, odadaki ışık ise 24 saat açık bırakılmıştı”
“Adaya geldiğimizde bizi 592 Demokrat Partili’nin yanında getirdikleri eşyaları temsil eden valizler karşılıyor. Her santimetre yaşanmışlıkları 61 yıl sonra dahi hüzünle içinde tutuyor. Demokrat Partilileri temsil eden kaya üstündeki siluetler, o karanlık günün adadaki ilk adımlarındaki ağırlığı hatırlatıyor”
İDAMA GİDECEK EŞE 100 KELİMELİK MEKTUP
CNN TÜRK ekibi, 27 mayıs 1960 darbesinden kalan eşyalara ulaştı. Kol saati, resimler, ve kol düğmeleri, hepsi ait olduğu dönemden, yani 1960 darbesinden izler taşıyor.
“Adnan Menderes’in Yassıada’ya mahkum olarak gittiğinde kolundaki askerlerin el koyduğu saati bugün hala bizim elimizdedir. Adnan Menderes’in Yassıada’ya mahkum olarak götürüldüğünde beyaz gömleğinde bu kol düğmeleri vardı. Bütün subaylara şu alyanslar takdim edilmiştir. Alyansların içinde malumunuz evliler bilir evlilik tarihi yazar. Bunların içinde 27 mayıs 1960 yazıyor”
Adnan Menderes’in, Yassıada’da yargılandığı zaman kullandığı savunması da o eserler arasında.
HİÇ SERGİLENMEMİŞ ESERLER
“Bunu takan subay Adnan Menderes’i idama götüren subay. Adnan Menderes’in koluna giren nöbetçi subayın kolluğu bizim elimizde…”
Adnan Menderes’in eşi Berin Menderes’e dönemin ismiyle Yassıada’yı ziyaret etmesi durumunda uyması gereken kurallarla ilgili bir talimatname verildi. İşte bu talimatnamede 7 kural yer alıyor. O talimatlardan en çarpıcı olanıysa: 3. madde idama gidecek olan bir eşe bir eş 100 kelimeyi geçmeyecek bir mektup yazması isteniyor. Nasıl olur? 100 kelimeyle duygular ifade edilebilir.
Bir diğer eşya ise, Adnan Menderes’in idam edildiği gece, Celal Bayar’ın Kur’an okuduğu cüz: “Adnan Menderes idama gidiyor. Celal Bayar koğuşunda bu idamı seyrediyor. Ve eline bir cüz alıyor. Kuran’ı Kerim okumaya başlıyor. Kuran-ı Kerim sesi gelince Celal Bayar’ın koğuşu basılıyor. Darp ediliyor. Ve elindeki cüz alınıyor. İşte Celal Bayar’ın okumuş olduğu elinden zorla alınan cüz bu cüzdür”
CNN TÜRK’ün ulaştığı en önemli eserlerden biriyse, askerler tarafından hazırlanan 1960 darbe Anayasası: “Bu ilk defa Türk televizyonlarında yayınlanacak imzalara bakar mısınız? Türk münevverleri, Türk askerleri efendim Türk siyasetçileri… Burada kimler kimler yok. Bu isimler daha sonraki dönemlerde Türk demokrasi tarihinde demokrat olarak çalışmış ve çaba göstermişlerdir. Bir diğer özel belgeyse: Adnan Menderes’in idam edilme kararını veren hakimlere sizi tebrik ediyoruz çok güzel bir iş çıkarttınız yazan ve cumhuriyet senatosu özel logolu mektuplar ve tebriknameler gitmiş”
27 mayıs 1960 tarihinde gerçekleşen askeri darbe, 3 siyasetçinin idam edilmesiyle sonlandı. Geriye o dönemi anımsatan anılar, ve belgeler kaldı.
