Yeni bir araştırma, 15 Ocak’taki Hunga Tonga-Hunga Ha’apai denizaltı volkanı patlamasının ne kadar güçlü olduğunu vurguladı. Bu patlama ile oluşan ses, sadece bu yüzyılda değil, son 139 yıldır görülmemiş bir enerjiyle, atmosferik dalgalar halinde yayıldı. Ortaya çıkan ses, 20 Mayıs 1883’teki Krakatoa patlamasından bu yana Dünya’daki en yüksek sesti.

Science dergisinde iki makalede yayınlanan araştırma, patlamanın yarattığı beklenmedik ve anormal bir atmosferik dalganın tsunamiye katkıda bulunduğunu söylüyor. Bu katkı, dalgaların neden geleneksel tsunami modelinin öngördüğünden iki saat önce yerlere ulaştığını açıklayabilir. Patlamadan kaynaklanan sonik patlama, 6.200 kilometre uzaklıktaki Alaska’da bile duyuldu.

UC Santa Barbara’nın Yer Bilimleri Bölümü doçenti başyazar Robin Matoza yaptığı açıklamada, “Bu atmosferik dalga olayı, modern jeofizik kayıtlarında eşi görülmemiş bir olaydı” dedi.

Patlamanın ürettiği dalgalar gezegeni bir yönde dört kez, diğerinde üç kez çevreledi. Ekip, özellikle, Lamb dalgası olarak adlandırılan, yerçekiminin etkisinin dikkate alınmasını gerektirecek kadar düşük frekanslı uzunlamasına bir basınç dalgası hakkında veri topladı.

Ekip, Lamb dalgasının saatte 1.100 kilometrenin üzerinde bir hızla hareket ettiğini ve iyonosfere doğru 450 kilometre yüksekliğe ulaştığını ölçtü. Yani, Uluslararası Uzay İstasyonu’nun yörüngesinden daha yükseğe ulaştı.

Alaska Üniversitesi Fairbanks Jeofizik Enstitüsü’nden ortak yazar David Fee, “Atmosferik dalgalar küresel olarak geniş bir frekans bandında kaydedildi” dedi ve devam etti: “Ve bu olağanüstü veri setini inceleyerek akustik ve atmosferik dalga oluşumunu, yayılmasını ve kaydını daha iyi anlayacağız.“

Fee açıklamasına “Bunun nükleer patlamaları, volkanları, depremleri ve çeşitli diğer fenomenleri izlemek için etkileri var. Umudumuz, bu patlamadan kaynaklanan atmosferik dalgaları anlayarak volkanik patlamaları ve tsunamileri daha iyi izleyebileceğimizdir” diyor.

İkinci araştırma, çoğunlukla tsunaminin beklenilenlerden nasıl farklı olduğuna odaklanıyordu. Sualtı volkanik püskürmelerinden kaynaklanan tsunamiler, deniz tabanındaki kabuk deformasyonu ve atmosferik basınç dalgaları nedeniyle suyun yer değiştirmesiyle ortaya çıkıyor.

Ancak Lamb dalgası, bu ölümcül dalganın davranışında önemli bir rol oynayarak, beklenenden çok daha erken ulaşmasına sebep oldu. Araştırmacılar, gelecekteki modellerin daha iyi tsunami tahminine ve hayat kurtarma yeteneğine sahip olmasını sağlayabilecek bu özel senaryoyu hesaba katmasını tavsiye ediyor.

Hunga Tonga-Hunga Ha’apai tsunamisi Pasifik’te 19 kişiyi yaraladı ve en az altı kişiyi öldürdü. Bazı kişiler hala kayıp…

Chip